LÀM VẢI TỪ TRE – MAKING CLOTH FROM BAMBOO...

Nhân dịp viếng thăm một chợ vải ở Nam Vang (Phnom Penh) vào tháng 11 năm 2018, chúng tôi có cơ hội biết được công dụng của tre nhiều hơn những gì ta tưởng.

Chợ này cũng là một trong những xưởng tí hon chế tạo và bán lẻ các sản phẩm làm từ tre như quần áo, kem đánh răng khăn choàng, áo ấm,v.v... [3]

Vải xơ tre / xơ vải (bamboo fiber) là chất liệu mới được ứng dụng trong ngành may mặc. Với rất nhiều đặc tính nổi trội như sự mềm mại, thấm hút mồ hôi cực tốt và khả năng kháng khuẩn mà ít vải sợi nào có được. Vải sợi tre được rất nhiều các nhãn hàng thời trang cao cấp sử dụng. Cái lợi nhất của vải tre này là khả năng làm khô rất nhanh cho nên nhiều phụ nữ thường mua vải lau bát đủa trong nhà hay lau tóc mau khô, v.v...Vải này cũng có độ dai bền hơn vải thường.

Xơ vải (bamboo fiber) được chải và xe thành sợi. Vải từ xơ tre tự nhiên có vẻ ngoài giống như sợi, vải gai, có tính kháng khuẩn, khử mùi mạnh, thường được dùng để dệt các mặt hàng vải dệt thoi. ... Tre được làm thành bột, sau đó tạo xơ trở lại nên còn gọi là xơ tre cellulose tái sinh (regenerated cellulose bamboo fiber).

Vải Bamboo hay còn gọi là vải sợi tre là một loại vải tự nhiên được tổng hợp từ bột gỗ của cây tre với một số chất phụ gia an toàn khác. Loại vải này có khả năng hút ẩm cực kỳ tốt, vượt trội hơn vải cotton đến 60% và độ bền màu cực cao. Hiện nay vải Bamboo không chỉ được ứng dụng trong ngành thời trang mà còn được sử dụng để tạo ra những bộ chăn ga gối cao cấp, chất lượng. Để hiểu rõ hơn về vải Bamboo chúng ta đi tìm hiểu tính chất của vật liệu mới này.

Vải Bamboo là loại vải được tổng hợp từ bột Cellulose được chiết xuất từ sợi tre có gia giảm thêm một số loại phụ gia khác để tạo nên cấu trúc bền vững cùng những đặc tính nổi bật hơn hẳn so với các loại vải thông thường. Để tạo ra sợi tre người ta sẽ tiến hành bóc tách và nghiên phần thân của cây tre đến khi nó tạo thành sợi mỏng thì bắt đầu kéo sợi và dệt thành vải, sau đó hoàn tất bằng công đoạn nhuộm màu. Tre tự nhiên có đặc tính kháng khuẩn tốt, chống tia cực tím, thân thiện với môi trường, phân hủy sinh học, thoáng khí mát mẻ và linh hoạt nên sợi vải tre cũng thừa hưởng đầy đủ các đặc tính này. Vải sợi tre có nguồn gốc từ châu Á, cho đến nay nó đã phổi biến ở thị trường châu Âu và Mỹ. Ban đầu bột gỗ của cây tre chủ yếu được sử dụng trong ngành công nghiệp sản xuất giấy thủ công nhưng chính nhờ sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại đã rạo ra loại vải từ sợi tre.

Năm 1881 những thợ dệt may đã trộn sợi tre với len để tạo ra một loại sợi khác, đây chính là tiền thân của sợi tre hiện đại.

Quy trình sản xuất sợi tre đầu tiên được ghi nhận tại đại học Bắc Kinh. Cho đến năm 2000, quy trình này đã sử dụng thêm những loại dung môi hiện đại giúp loại bỏ vết keo tre cùng các chất tẩy trắng khác để tạo ra loại vải Bamboo cao cấp được bày bán rộng rãi trên thị trường và tiếp cận thành công người tiêu dùng ở Mỹ.

Từ năm 2004 đến năm 2010 thị trường vải Bamboo đã mở rộng nhanh chóng ở châu Á. Cho đến nay loại vải này đã ứng dụng rộng rãi trên khắp thế giới.

Quy trình chế biến cơ khí - Ở quá trình này tre nghiền sẽ được xử lý bằng các enzym sinh học để phá vỡ cấu trúc tự nhiên sau đó sẽ trảu sợi và kéo chúng thành sợi dài. 

Phương pháp sản xuất vải Bamboo này khá hạn chế về môi trường nhưng chất liệu vải tạo ra có tính bền vững.

Quy trình chế biến hóa học - Tre đã được nghiền nát sẽ được ngâm trong dung dịch 15 – 20% Natri Hydrocide trong mức nhiệt từ 20 – 25 độ C từ 1 – 3 giờ để tạo thành loại Cellulose kiềm.

Tiếp đến Cellulose kiềm sẽ được ép và loại bỏ Natri Hydrocide, sau đó cho vào máy xay để khô tự nhiên trong vòng 24 giờ.

Sợi tre Cellulose sẽ được ép thông qua các dầu phun vào một thùng chứa lớn dung dịch axit Sulffuric pha loãng để làm cứng sợi và biến nó thành Celluloza sau đó kéo thành sợi bamboo và tái sinh sợi vải.

Quá trình nhuộm vải Bamboo- Vải Bamboo đặc biệt nhạy cảm với acide hoặc kiềm nên khối lượng những chất này trong quá trình nhuộm vải phải được duy trì cẩn thận. Loại thuốc nhuộm hoạt tính sẽ thích hợp nhất vì nó phản ứng với sợi tre trong môi trường kiềm nhẹ.

Vải Bamboo dệt thích hợp nhuộm trên máy, trong quá trình nhuộm khối lượng soda nung không được phép vượt quá 25g/lít và mức nhiệt không được vượt quá 100 độ C.

Vải Bamboo mang trên mình rất nhiều ưu điểm vượt trội như:

Khả năng hấp thụ tốt - So với vải cotton, vải sợi tre có khả năng thấm hút tốt hơn 60% tức gấp 3 – 4 lần loại cotton 100%. Chính vì thế loại vải này có khả năng thấm hút mồ hôi, độ ẩm cực tốt.

Điều hòa thân nhiệt hiệu quả - Vải Bamboo tạo nên sự thông thoáng tuyệt vời trong những ngày thời tiết nóng nực và tạo nên sự ấm áp tuyệt vời mỗi khi mua đông đến. Sở dĩ có được ưu điểm tuyệt vời này là do vải sợi tre có đặc tính mát mẻ tự nhiên khi chạm vào. Phần mặt cắt ngang của sợi tre có nhiều lỗ hổng và lỗ nhỏ giúp khả năng hấp thụ không khí và độ ẩm tốt.

Kháng khuẩn và khử mùi - Đặc tính tự nhiên của cây tre là kháng khuẩn nên sợi vải Bamboo chắc chắn sẽ thừa hưởng những ưu điểm tuyệt vời này. Trong cây tre có một hợp chất sinh học chống khuẩn tuyệt đối có tên là “bamboo kun” kết hợp chặt chẽ với các phân tử Cellulose để phát huy khả năng kháng khuẩn tuyệt vời.

Bảo vệ môi trường sống - Toàn bộ quá trình sản xuất vải Bamboo là khép kín, thân thiện với môi trường sống xung quanh ta. Đặc biệt, việc trồng tre để lấy nguyên liệu sản xuất vải cũng là giải pháp hỗ trợ phủ xanh trái đất một cách hiệu quả.

Quá trình trồng tre khai thác sợi không hề sử dụng bất kỳ loại phân bón hay thuốc trừ sâu nào nào nên không gây hại cho môi trường sống.

Ngược lại các nhược điểm của vải tre là có xu hướng bị co lại mỗi khi giặt nên cần phải có chế độ chăm sóc đặc biệt. Vải tre dễ nhăn hơn các loại vải khác đồng thời lâu khô hơn những chất liệu thông thường.[2]

Với các đặc tính chống nấm, chống khuẩn nên vải tre dùng rất phù hợp trong sản xuất các loại trang phục như đồ lót, áo len, tất.

Loại vải tự nhiên này rất thích hợp để sản xuất các loại quần áo mùa hè, đồ chống nắng vì sự thoáng mát và khả năng chống tia UV cực đỉnh.

Ngoài ra chúng ta cũng có thể bắt gặp sự xuất hiện của vải tre trong những chiếc khăn quần áo thể thao, quần áo trẻ sơ sinh,…

Sản xuất đồ nội thất - Vải tre cũng rất quen thuộc trong ngành công nghiệp sản xuất các đồ nội thất gia đình nhờ sự mềm mại, bền bỉ và thân thiện với sức khỏe. Không khó để bắt gặp những chiếc khăn trải bàn, rèm cửa, khăn bếp được làm từ vải tre.

Sản xuất chăn ga gối đệm - Vải sợi tre chính là nguyên liệu tạo nên những bộ chăn ga gối đệm cao cấp hiện nay. Ưu điểm của chăn ga gối làm từ chất liệu này là thấm hút, bền bỉ, linh hoạt trong các điều kiện thời tiết nên được người tiêu dùng đặc biệt ưa thích. Một trong những thương hiệu chăn ga gối đệm ứng dụng thành công nhất vải chiết xuất sợi tre vào các sản phẩm của mình chính là Everon.

Tuy nhiên với những ưu điểm tuyệt vời kể trên không có gì khó hiểu khi vải sợi tre luôn là lựa chọn hàng đầu của người tiêu dùng Á châu khi có nhu cầu mua sản phẩm chăn gối hoặc các sản phẩm may mặc.

Hiện nay chính phủ các quốc gia như Canada và Mỹ buộc các nhà sản xuất vải từ tre phải để rõ ràng trên nhản hiệu vì họ vẫn còn nghi ngờ về vấn đề môi trường chưa hẳn tốt như các nhà sản xuất bên Á châu nhất là Trung Quốc từng tuyên bố. Song sản phẩm này hãy còn quá mới mẻ trên thị trường nên phải cần ít thời gian để tự chứng giá trị của nó và chinh phục người tiêu dùng.

Nguyễn Hồng Phúc – sưu tầm & nghiên cứu

Montreal Canada

Tham khảo:

1    https://www.quora.com/How-does-one-make-bamboo-into-cloth.

2    http://blog.demxinh.vn/vai-bamboo
https://www.dongphuchungphu.com/su-ve-vai-bamboo-thien-moi-truong.    https://organicclothing.blogs.com/my_weblog/2007/09/bamboo-facts-be.html