Nhìn Tổng Thống Mỹ W..J. Bush
mặc áo thụng xanh khi viếng thăm Trung quốc, Tổng Thống Pháp Jacques Chirac
chắp hai tay gật gật đầu cám ơn, những tiếng « ciao, ciao » của người
Tây phương ân cần từ giã, ai chẳng bảo Đông Tây tuy bề ngoài thường khác biệt,
nhưng cũng có gì giống giống hợp nhau.
Thật vậy, căn bản là con người
tất có mặt mủi chân tay, cũng cần thở không thể nhịn ăn thiếu uống. Vì khác
giống, khí hậu, phong tục, nếp sống nên bề ngoài là dấu ấn riêng của từng xứ,
miền vùng. Người da màu sang vùng tuyết trắng vẫn không thể « da trắng vỗ
bì bạch », ngược lại nắng xích đạo cũng không nhuộm đen nổi da người tóc
vàng mũi lõ mắt xanh. Đó cũng là đề tài của bao mâu thuẫn, khích bác, khen chê,
châm biếm, tị hiềm, kỳ thị.
Âu Mỹ chê da vàng mũi tẹt, mắt
hí, nhỏ lùn. Người Việt ta xưa kia đã chẳng gọi Pháp là Bạch quỉ, da đen Hắc
quỉ, Anh, Hồng mao, Ấn độ, Phi lại ví von :
‘’Chà và Ma ní tí te,
Cái bụng thè lè, con mắt ốc bưu’’.
Còn ông bạn láng giềng khổng lồ Trung quốc, ‘xì thẩu’, ‘xếnh xáng’, ta
cũng chẳng tha :
’’Bên Tàu ăn ở ngược xuôi,
Cho nên chú Chệt mọc đuôi trên đầu.’’.
Cũng đừng ngở xứ văn minh là
hoàn toàn không mặc cảm. Họ cũng là người có mắt có tai, cũng ganh ghét khinh
khi cao ngạo, thói chê quê của kẻ học làm sang. Mình nhìn họ lông lá như con
cháu Tôn ngộ Không, họ xem mình như loại cá không vãy trên bờ. Họ cũng thích
phè phỡn làm chơi ăn thiệt, « ngồi chơi xơi nước », ngồi trên ăn
trước, dưới trướng kẻ hầu người hạ kẻ dạ người vâng. Con người là như thế đấy,
ai chẳng có mộng lưu tên tuổi mình cho thế gian. Lịch sử đâu chỉ ghi tên anh
hùng hào kiệt mà Hitler Pol Pot, Bin Laden cũng làm đổ bao máu đỏ mực đen.
Ngày nay, tình đoàn kết giữa
các dân tộc phát triển mạnh hơn qua sự cứu trợ giúp đỡ viện chi. Lòng nhân đạo
đích thực vô vụ lợi cần được trân trọng, biểu dương. Tinh thần tương thân tương
trợ quốc tế đó khó xảy ra trước kia, thời kỳ mộng xâm lăng thịnh hành. Với
chiêu bài mở mang kinh tế, văn hóa, phất cao ngọn đuốc văn minh tiến bộ khoa
học kỹ thuật, bọn thực dân trá hình đã đặt ách nô lệ, khai thác đến tận cùng
dân lệ thuộc, thấp cổ bé miệng mà chẳng có tòa án nào, kể cả tòa án đạo đức
lương tâm lên tiếng. Họ còn được tuyên dương anh hùng, ân nhân quảng đại nhân
đạo vị tha.
Phải công nhận nếu không có những nhân vật cầu tiến, mạo hiểm, có lòng
nhân, thiên tài thì làm gì thế giới được như ngày nay. Chỉ tiếc là lòng người
thay đổi trắng đen như trở bàn tay. Túi tham không bờ bến, « giàu đổi bạn,
sang đổi vợ », mộng vá trời càng ngày càng chồng chất biến dần thực chất
tình người.
Nhìn lại khúc phim lịch sử thế giới, bao cuộc chiến xảy ra thường là vì
tìm thị trường, cạnh tranh về kinh tế và mở rộng biên cương. Âu châu khai thác
bao nhiêu thuộc địa ở Á, Phi châu. Mông cổ, một thời oanh liệt với Thành cát Tư
Hản, Trung quốc đã bao lần thôn tính Việt nam. Hítler xây mộng làm bá chủ hoàn
cầu, xứ ‘mặt trời’ một dạo làm đảo điên thiên hạ. Rồi như vết dầu loang, mọi
lãnh vực dần dần đều được điều nghiên hoàn chỉnh, ngay cả phần tâm linh cũng bị
vi phạm lung lay.
Hiện nay, nhan nhản những kho tàng , di sản lịch sử văn hóa, văn minh
của các nước thuộc địa được trưng bày ở các nước chiếm hữu, kỷ niệm đánh dấu
thời kỳ vàng son kỳ công của họ. Những hầm mỏ kim khí, kim cương, vàng, « vàng
trắng,vàng đen », rừng gỗ quí, cà
phê, nha phiến, Tam giác Lào, được tài phiệt đầu tư vơ vét đến dân bản xứ « tay
trắng vẫn trắng tay ». Khoa học kỹ thuật lại là phương tiện đòn bẫy hoàn
thành công cuộc bành trướng hữu hiệu hơn.
Thường là bao nhiêu tội đều trút
lên đầu những tên trùm tư bản, đô hộ, mafia. Rồi xã hội tiến triển, trào lưu
độc lập lan rộng, tự do vùng lên, hòa bình đầy hứa hẹn. Không còn sợ cảnh « cá
lớn nuốt cá bé », đã có Liên Hiệp quốc, Luật Nhân quyền bảo đảm. Vậy mà
tranh chấp vẫn xảy ra.
Chiến trường còn có giới tuyến, chứ còn nhiều mặt trận khác như văn hóa,
kinh tế, chính trị, tôn giáo thật như mê hồn trận mà dây mơ rễ má bí hiểm khôn
lường. Trình độ càng cao, phương tiện càng tinh vi, tham vọng càng lũy tiến,
sức tàn phá giết chóc nhau tỷ lệ thuận bội phần.
Thế giới như xích lại gần nhau hơn qua nền giao thông truyền tin, khoa
học kỹ thuật vượt tiến. Chiến tranh pha trộn dân tộc, hòa bình biến đổi quan
niệm, lòng tin. Không còn ếch ngồi đáy giếng tưởng trời chỉ có khoảng túm trên
đầu, nạn kỳ thị chủng tộc nhạt dần. Giai cấp sang hèn thu hẹp. Xứ dư thừa sợ
béo phệ cữ ăn cho teo nhách hợp thời. Ngược lại, nạn đói kém vẫn còn giết bao
người xứ nghèo gầy còm thiếu ăn chết dở. Mâu thuẫn cuộc đời kể sao cho hết như
lòng người sâu thẩm khó dò.
Tàu hỏa chạy trên đường sắt Hindenburgdamn ở giữa
biển Âu châu, mỗi ngày từ đất liền ra đảo SYLT nướcĐức.
Đông
Tây nghĩ gần nhưng lắm lúc thật xa. Hình thể đã khác, phong tục tập quán dị
biệt vì thế làm sao không chênh lệch trái ngược nhau. Về ăn uống chẳng hạn, Á
châu dùng chén đủa, Âu Mỹ đĩa muỗng nĩa dao. Trong cuộc tranh giải bóng tròn
thế giới 2002 ở Nhật- Đại hàn,Tây phương lên án gắt gao và yêu cầu cấm bán thịt
chó công khai trong các quán ăn, ít nhất trong tháng 6 dự thi. Báo chí địa
phương trả đũa ngay là cần phải kính trọng văn hóa mỗi nước.
Chúng ta
cũng biết người Ấn độ thờ bò, Islam cữ heo. Nhật tiếp tục săn cá ông, loại cá
cần bảo vệ cho môi sinh. Tàu nổi tiếng về mật gấu, cao hổ cốt quí hiếm, rắn
trăn, sâm nhung bổ thận. Sau 75, ở Việt nam ta nhan nhản những chiếc xe đẩy
lủng lẳng chó quay chó luộc thơm phức phát thèm. Có dịp về miệt Hậu giang, những
quầy hàng chuột đồng vàng béo ngậy đập vào mắt khách du lịch phương xa. Hột vịt lộn con lớn nhỏ, hột vịt giửa ăn kèm
với rau răm rắc lẫn muối tiêu cũng là món ăn vặt khoái khẫu. Tiết canh béo bổ,
nước mắm không thể thiếu. Đặc biệt là mắm sao mà đủ loại, thơm mà thum thủm, ai
chưa nếm thử thì khó mà thưởng thức nổi mùi vị đậm đà đặc biệt của món ăn dân
tộc ‘tuyệt cú mèo’ nầy. Bạn có thấy nước mắm có mùi sao mà ăn hoài phát ngây
không chán như súng sen ‘gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn’.
Ngày xưa, dân da trắng thường nghĩ rằng người da màu sinh ra chỉ để làm
nô lệ, họ buôn người đỗi chác như thú vật không chút tiếc thương. Tác phẩm
« La case de l’oncle Tom »(Cái chòi của chú Tom)- Harriet BEECHER-STOVE
-1852 cho ta thấy hố sâu giữa giàu nghèo trắng đen thật đáng sợ.
Thử ngồi yên một chút, nhắm mắt lại trầm tư, phải công nhận sống trên
đời chúng ta phải đương đầu liên quan mật thiết với bao bạn thù hữu hình trừu
tượng chung quanh. Thật sự chúng ta sống tự do trong lệ thuộc như A dong cần có
E và, ‘một cây làm chẳng nên non’... Chẳng những thế, có khi đã có tự do mà vẫn
tự ý muốn trở thành lệ thuộc. Hôn nhân là chứng tích hùng hồn nhất. Cộng đồng
Âu châu vớí đồng Euro được phát sinh từ đây « đoàn kết là sống » chia
rẻ là ngất ngư chết dở.
Lần đầu tiên được vào bán kết
Giải bóng tròn thế giới 2002, cả nước Nam hàn đứng sau lưng đòan cầu thủ nhà và
tôn vinh huấn luyện viên Hòa lan Guus Hiddink đã đưa đội bóng quốc gia lần đầu
tiên lên hàng thứ tư quốc tế nổi danh. Biến cố nầy thể hiện đòan kết không ranh
giới, tình người có thật chứ không phải « cứu vật vật trả ơn, cứu nhơn
nhơn trả oán ».
Thế giới ngày nay rộng mở. Dân tộc nào cũng muốn có danh xưng trên bản
đồ thế giới. Các nước lớn nhỏ, trong Liên Hiệp, Liên bang trước kia đều vùng
lên lập quốc, độc lập, tự cường. Corse, Basque cũng lăm le tách biệt. Ngay cả
Bỉ trong thể chế liên bang, nhóm chính khách vùng nói tiếng Hòa lan đã gióng
lên tiếng nói phân ly. Québec (Canada) hăm he trở thành một quốc gia riêng
biệt.
Càng gặp gỡ, xích lại gần nhau hơn, hòa bình như lố dạng. Ai cũng ngỡ
khoảng chênh lệch, mức bất đồng, mọi bất công dần dần thu hẹp. Nhưng thật ra,
thế giới như con bệnh nhiều biến chứng, một thiếu nữ đẹp xinh mà mặt mày đầy
mụn bọc nay nổi mai lành. Chiến tranh không còn chiến tuyến, dàn trận, xáp lá
cà như thời trước mà nổi bật nhất lối đánh du kích ở Việt nam, Afghanistan làm
đảo điên chiến thuật chiến lược Âu Mỹ. Ác liệt hơn khủng bố lộ hình, khó truy
kích, khó diệt, khó tìm mà ngay cả các nước đại cường cũng không dễ dàng áp
đảo.
Quan niệm hôn nhân chẳng hạn, khoảng cách giữa tự do luyến ái đến quá
trớn ở Âu Mỹ và « môn đăng hộ đối », « nam trọng nữ khinh »,
tục đa thê ở châu Phi, Á hẹp dần, bớt khắc khe, dị biệt.
Môi sinh đâu thể bỏ quên. Bắc bán cầu đã được quan sát viếng thăm, Nam
bán cầu đâu dễ để yên. Trên bờ, dưới nước, không trung đều không thoát khỏi bàn
tay con người. Các nhà khảo cổ đã « Đập cổ kính ra tìm lấy bóng »
khai quật vết tích xưa như « momie », cổ vật trong Kim tự tháp để tìm
hiểu gốc nguồn, ....Rốt cuộc vẫn là vòng lẩn quẩn, kiếm tìm, xây dựng phá
hủy, sống chết.
Dù ý thức cuộc đời ngắn
ngủi, sinh bệnh lão tử chẳng tha ai, hai mặt mâu thuẩn thăm thẳm của cuộc đời
luôn xâu xé cạnh tranh nhau, con người thường cứ tiến bước, ít vội nghĩ đến ngày cùng. Thật sự, sống là đi trọn đường
trần ngắn dài khó biết, rủi may ai đâu chọn được cho mình. Tài với số như bóng
với hình, hiện tại tương lai trong tấc gang mà xa cách. Mấy ai sống trăm năm
không thử thách, nằm xuống rồi tay trắng chả còn chi. Tên tuổi ư, hạnh phúc có
nghỉa gì, đời đáng sống là vẫn biết hiện tại mình đang được sống như câu tiếng
Anh :
« Yesterday is History
Tomorrow is Mystery
But
Today is Present”
( Chữ “present” có nghĩa là « hiện
tại » mà cũng còn có nghĩa “món quà ”.)
Cô Trần thành Mỹ
