*******
Nói về con gà là con vật đứng hàng
thứ 10 trong số 12 con giáp, con gà được người đời ưa chuộng sau con heo vì nó
là nguồn thực phẩm nuôi sống ta và con gà cùng biểu tượng thực phẩm cho thần
linh qua việc cúng bái và con gà cũng được một số nước Á CHÂU làm thú tiêu
khiển qua bộ môn đá gà viết đến đây tôi nhớ đến danh từ (đá gà chết, con gà
nưốt dây thun, con gà tử mị những danh từ nầy ám chỉ con người xấu không đáng
chơi v.v...)
Đối với người ÂU CHÂU con gà chỉ là thực phẩm để ăn hàng ngày nhưng đối với người Á CHÂU ngoài việc đó con gà được tôn vinh là "ngũ đức linh cầm " một con vật để cúng tế trên bàn thờ khói nhang nghi ngút ngoài ra nó còn được tin tửơng như một sự gì huyền bí được thể hiện qua các phong tục như : cúng gà, bói chân gà, chữa bệnh bằng gà v.v...
Trước hết nói đến cúng gà thi phải có đủ gà, xôi, trầu, rượu trong các đám giổ miền nam thì vào dịp các lễ KỲ YÊN thì trước ngày cúng chánh thì họ cúng cáo yết bằng gà xôi trầu rượu để làm lễ mộc dực ( nghĩa là lấy nước trầm hương để tắm rửa bài vị của thành hoàng )
Người miền quê thường nới " khách đến nhà không gà thì vịt " điều đó chứng tỏ là con gà rất quí dùng để đãi khách ngoài ra con gà cũng dễ nuôi thông dụng cho mọi nhà ít tốn kém hơn heo. Theo phong tục của người HOA thời xưa thì bức tranh con gà trống màu đỏ mà đem treo trước cửa nhà thì đề phòng được hoả hoạn, còn tranh con gà màu trắng dán ở quan tài thi trừ được ma quỷ.
Còn ở VIỆT NAM thời xưa họ căn cứ vào tiếng gà gáy để đoán biết thời tiết thể hiện qua câu" chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa " còn muốn đoán được điều lành điều dữ thì căn cứ vào câu " gà gáy canh một hoả tai, canh hai đạo tặc, do các sự kiện nầy mà con gà được gán cho danh từ "ngũ đức linh cầm "
Còn vào dịp TẾT tục xem giò gà ở miền quê rất được nhiều người ưa thích đại khái phải xem ngón chân nhỏ chỉ vào đâu, nếu chỉ vào ngón trong thì thuộc vào việc gia đình, còn chỉ vào ngón giửa thuộc về chủ thần, chỉ về ngón ngoài thì thuộc về người ngoài còn chỉ vào các khe ngón chân thì không có gì cả. Ngoài ra phải xem đầu gà tổng quát nếu huyết đỏ thì tốt, màu đen thì xấu ngoài ra còn phải xem huyết đọng ở tai và mắt rồi hợp với lẽ ngũ hành thông thường thì mỏ há mắt nhắm là tốt còn mỏ ngặm mắt mở là xấu.
Còn đoán tiếng gà gáy thì nếu gà gáy sớm thì có điềm vui, gà gáy trưa thì gặp khẩu thiệt, còn gà gáy chiều thì có tang chế.
Theo sử sach thì con gà được thuần dưỡng ở ẤN ĐỘ vào khoảng 3200 năm trước công nguyên còn ở TRUNG HOA vào khoảng 1200 năm còn vùng phía nam sông DƯƠNG TỬ thì sớm hơn căn cứ vào chuyện dân GIAO CHỈ bắt bạch trĩ cống nhà CHU 1100 năm trước công nguyên vì gà gô rừng cũng giống như chim trĩ.
Những điều kể trên cho ta thấy con gà rất hữu dụng về phương diện tâm linh ngày xưa và cho đến ngày nay thì con gà được dùng làm vật giải trí qua các cuộc đá gà chọi.
Theo sử sách ngày xưa tả quân LÊ VĂN DUYỆT (1763 -1832 ) là một danh tướng thời nhà NGUYỄN rất mê đá gà kể rằng lúc ông còn làm tổng trấn ông cho xây một trường gà tên là NHÀ HOA và trường hát bội gọi là NHÀ HÁT những nơi nầy đều nằm ngoài thành hiện nay là khu vực của bộ tư pháp, dinh độc lập và trường Jean Jaques Rousseau thời VNCH mãi cho đến sau cuộc khủng hoảng kinh tế 1937 - 1938 thì dấy lên phong trào nuôi gà đá độ ở các tỉnh như CẦN THƠ LONG XUYÊN CAO LẢNH (chỉ có gà ở CAO LÃNH là nổi tiếng) theo thời gian đá gà lan dần sang NAM VANG âm theo tiêng MIÊN gọi gà đá độ là TÀ LÓC loại gà nầy không có cựa nên chỉ đá bằng đôi chân nên gọi là gà đòn do các người VIỆT ở MIÊN vui chơi vào dịp TẾT mãi sau nầy cách NAM VANG 10 km có mở một trường gà lớn tên là STUNG MENG CHÂY từ đó mới sát phạt lớn lao.
Ngày nay tại VIỆT NAM đá gà bị cấm chỉ còn lại một số quốc gia Á CHÂU năm nay là năm con gà hy vọng năm con gà sẽ đem được nhiều chuyện hữu ích như cái tên của nó thời xa xưa
Trịnh Quang Chiếu
