Vài năm trước khi đọc hồi ký ngắn của một chị
bạn học cùng trường ở Pensylvania về sự ra đi của chồng chị, tôi cảm thấy bồi hồi
xúc động và thương tiếc anh vô cùng.
Chị kể lại giai đoạn cuối đời Anh với căn bệnh ung thư ruột dày vò từng giờ
từng phút. Ngày khỏe ngày mệt. Mặc dù trải qua đau đớn nhưng anh vẫn cố trao
đổi email với bạn bè để lấy can đãm quên đi cơn đau triền miên. Chị cho biết
ngày cuối cùng anh không thể chịu nỗi cơn đau hành hạ nữa, anh nhờ chị gọi y tá
(palliative care) đến nhà tiêm cho anh một liều thuốc giảm đau cực mạnh. Với sự
hiểu biết về y tế thì hành động này tương tự như một sự tự tử. Đọc đến đây tôi
liên tưởng đến Euthanasia tức là việc kết thúc sự sống theo yêu cầu của bệnh
nhân mà đa số các quốc chưa thông qua dự luật, ngoại trừ tiểu bang Oregon hay
Hà Lan.
Các bác sĩ ở Quebec sẽ sớm được tiêu chuẩn hóa
với một Kit dụng cụ y khoa để có thể kết thúc cuộc sống của
bệnh nhân theo yêu cầu (euthanasia). Bộ dụng cụ y khoa gồm các loại thuốc
làm xoa dịu hệ thần kinh và làm ngừng thở - cùng với các hướng dẫn chi tiết khác trong lúc tỉnh bang đang chuẩn bị hợp thức hóa
việc hấp hối.
Hiệp Hội Bác sĩ vùng Quebec đang phát triển một phương pháp đầu tiên trong lịch sử y học
Canada cho các BS: hướng dẫn cặn kẻ từ giai đoạn đầu, trong lúc và sau khi quản lý euthanasia cho bệnh nhân hội đủ điều kiện, bao gồm cả các loại thuốc sẽ được sử
dụng, liều lượng, vị trí tiêm
và phải làm gì trong trường hợp có
biến chứng.
Các hướng dẫn được phát triển với sự hợp tác của Hội Dược sĩ và Y tá của Quebec, sẽ hoàn tất cho các bác sĩ, y tá và các chuyên gia y tế sẽ được đăng trong một trang web an toàn của Hiệp Hội. "Chúng tôi không muốn phương thức trở nên quá dễ dàng tham khảo cho tất cả mọi người". Theo lời của thư ký của Hiệp Hội BS Yves Robert.
Trong tháng mười
hai tới này Quebec sẽ có thẩm quyền tài phán đầu tiên cho cả Canada, cho phép bệnh nhân
thực hiện ước muốn chấm dứt sự sống vì quá đau khổ không thể chịu đựng được cuối đời và cần có sự "viện
trợ y tế để ra đi."
Dự luật hay Bill 52 sẽ cho phép các BS thực hiện chích gây tử vong cho bệnh nhân với tâm thần bị đầy đọa bởi căn bệnh nan y hay sự đau đớn dầy vò thể xác hoặc tinh thần liên tục và không thể chịu nổi được nữa. Bệnh nhân cần phải thấu hiểu rõ rang quyết định của họ không thể được đảo ngược. "Đây không phải là cái chết êm ái theo nhu cầu", Robert nói. "nhất định là không phải."
Trong khi Tòa án Tối cao Canada không xác định đây là "cái chết do sự hỗ trợ của BS " khi họ vừa ban ra Bộ luật hình sự vào tháng 2 năm nay, điều mà đã bị cấm đoán thi hành từ cả thế kỷ nay. Các chuyên gia pháp lý biện hộ rằng tòa án đã mở cánh cửa cho hai bên: bệnh nhân sẽ được chết êm dịu và bác sĩ trợ giúp việc tự tử - ở đây các bác sĩ cho toa thuốc quá lều để kết thúc cuộc sống. Sau đó bệnh nhân sẽ tự xử lý cho chính mình.
Sự hướng dẫn của tỉnh bang Quebec có thể trở thành một mô hình cho cả Canada sau khi Tòa
án Tối cao phán quyết có hiệu lực
vào tháng Hai. Công thức này rập theo mô hình được sử dụng ở Hà Lan, phương thức mới của Quebec được
gọi là giải pháp “ba giai đoạn để kết thúc cuộc sống được hỗ trợ bằng thuốc độc”. Đầu tiên một loại
thuốc an thần benzodiazepine sẽ được tiêm
vào bệnh nhân để giúp kiểm soát sự lo
lắng và hoang man và "giúp làm dịu bệnh nhân", Robert nói. Tiếp theo, một
loại thuốc gây hôn mê barbiturat
sẽ được tiêm. Bước thứ ba sẽ là một chiết xuất từ nhựa cây độc có tác động làm ngừng cơ hô hấp gây "ngừng tim và phổi." Toàn bộ quá trình từ đầu
đến cuối "có lẽ sẽ cần khoảng
15 phút," Robert nói.
Có một vài loại
thuốc hơi "dầy",
ông nói, có nghĩa
là nó không thể được tiêm vào một
lượng nhiều hay với "tốc độ cao".
Mỗi lần tiêm sẽ cần khoảng năm phút để
phản ứng. Các hướng
dẫn chỉ thị cho các bác sĩ
phải xem các phản ứng như bất kỳ phản ứng dị ứng hoặc
ói mửa và phải
cẩn thận không làm bít lối vào
các tĩnh mạch. "Nếu
tĩnh mạch bị đông máu, có thể BS
phải rút kim ra và tìm một chỗ khác để
tiêm." Robert Giải thích.
Các kit euthanasia được tiêu chuẩn hóa, đặc biệt được soạn thảo bởi các dược sĩ, có
hai phương pháp điều trị đầy đủ và một hộp sao lưu (back up) khi
cần. Thuốc chưa được
sử dụng phải trả lại cho các hiệu
thuốc. Robert nói chi phí cho các loại thuốc "giá chưa tới $100."
Hướng dẫn
(guideline) sẽ được đăng trên
trang web của Hiệp Hội BS bằng
tiếng Pháp vào ngày
10 tháng 9, tiếp theo là phiên
bản tiếng Anh sẽ ra sau đó một tháng. Hướng dẫn sẽ được cung
cấp cho các Hiệp Hội BS các tỉnh bang
cả nước. Một ủy ban đặc biệt
Quebec về “chấm dứt cuộc sống” sẽ
đảm bảo việc thực hiện đúng tiêu chuẩn
cho các bác sĩ chăm sóc, Robert nói. Ông nói
Hiệp Hội BS Quebec sẽ bành trướng
ra nước ngoài để tiếp thu thêm kinh
nghiệm, ngay cả việc trao đổi với BS tiên phong về euthanasia của bang Oregon
làm sao để kê một liều thuốc hợp pháp kết thúc cuộc sống bệnh nhân
theo đạo luật tiểu bang về “Cái chết và Đạo
luật Nhân phẩm” có hiệu lực gần 20 năm trước đây. "Ông BS ấy nói với chúng tôi là đã có một số tác dụng phụ xấu ban đầu." Robert nói.
Theo luật tiểu bang Oregon thì liều thuốc
để kết thúc cuộc sống được cho bằng toa
để uống và không
được tiêm. Nhiều bệnh nhân đã
nhả ra loại thuốc gây chết người này và một số trường hợp khác nó
"đánh thức" bệnh nhân hàng giờ
hay hàng ngày. Đôi khi một số
trường hợp, thời gian thực hiện đến chết lâu hơn dự
kiến. Chúng tôi phải học cách tốt
nhất khi có thể. Tại Quebec "Chúng
tôi đang bàn về cách quản lý thuốc làm
sao cho hiệu quả hầu như là tức thời". Robert nói. "Nếu uống
bằng miệng có thể phải mất hàng giờ để có hiệu lực. Chúng
tôi nghĩ rằng nếu lấy thời gian tối
thiểu để hành động sẽ hạn chế ảnh hưởng
đến bệnh nhân, gia đình và bạn bè."
Quyết định của bệnh nhân
yêu cầu được chết một cách êm dịu có thể ngừng lại bất cứ lúc nào trước khi đến giây
phút cuối cùng, trước khi ngất sĩu,
Robert nói. "Đây
là lý do tại sao nó
rất quan trọng trước
khi bắt đầu giải pháp ba giai
đoạn. BS phải kiểm tra, xác nhận quyết định chính chắn của bệnh nhân". Dưới sự hướng dẫn, việc kết thúc cuộc sống có thể
được thực hiện tại một bệnh viện,
một nhà tế bần hoặc nơi chăm sóc của người già. "Thực ra không
ai cảm thấy đã chuẩn bị sẳn cả."
Robert nói. "Chúng
tôi đang khám phá một chân trời mới, mục tiêu chúng tôi tìm hiểu là làm thế nào để thực hiện
cách tốt nhất cho tình huống", ông
nói. "Mọi thứ trên đời này luôn bắt đầu từ
cái gì đó" hay “vạn sự khởi đầu nan” trong tiếng Việt vậy.
Gần đây tôi có đến bệnh viện thăm
người thân mắc bệnh ung thư ở giai đoạn cuối. Không may vì bà cụ cũng bị cơn đột
quỵ trước đó không lâu nên liệt nửa người và không nói được hay nói rất khó khăn.
Nhìn người thân đang oằn oại trên giường bệnh làm lòng tôi trùng xuống. Thực sự
trong lòng chúng tôi không biết bà cụ có ý nghĩ gì trong đầu vì bà không nói ra
mà chúng tôi cũng không dám hỏi. Lúc đó tôi cũng không dám nghĩ đến Euthanasia,
mặc dù thương người thân không muốn nhìn thấy cơn đau dày vò bà thêm nữa nhưng lương
tâm con người vẫn cắn rứt không nở để người thân ra đi một cách đột ngột như vậy.
Trước một quyết định hệ trọng như thế
nói dễ hơn làm…
Đúng như thế, không phải dễ.
Nguyễn Hồng Phúc – sưu tầm & nghiên cứu
