Chúng ta tưởng rằng tham nhũng
chỉ hiện hữu ở xã hội chậm tiến như Việt Nam. Nhưng điều này không hoàn toàn đúng,
trong những xứ tiến bộ vấn đề tham nhũng vẫn có, nhưng tinh vi hơn và khó khăn
lắm mới khám phá ra được. Gần đây vấn đề tham nhũng đã trở nên một đề tài thời
sự rất nóng bỏng ở xứ cây phong chúng tôi…
Trong xếp hạng về chỉ số tham
nhũng năm 2012, của Tổ chức Minh bạch quốc tế, được công bố hôm thứ tư 5/12,
Canada vẫn nằm trong số 10 quốc gia ít tham nhũng nhất thế giới, đồng hạng 9
với Hòa Lan.
Chỉ số tham nhũng của Tổ chức
Minh bạch Quốc tế có trụ sở tại Bá Linh, Đức, xếp hạng 176 quốc gia và vùng
lãnh thổ trên thế giới dựa trên tình trạng tham nhũng trong khu vực công quyền
tại các quốc gia và vùng lãnh thổ cho thấy Canada cũng là quốc gia ít tham
nhũng nhất tại châu Mỹ, trước Barbados (thứ hạng 15) và Mỹ (thứ 19).
Tổ chức Minh bạch Quốc tế đã thăm
dò quan điểm của các chuyên viên phân tích thuộc các tổ chức như nhóm phân tích
thông tin kinh tế của tạp chí “Kinh tế”, Ngân hàng Thế giới và Diễn đàn kinh tế
thế giới.
Chỉ số CPI (Crisis Prevention
Institute) là một số liệu tổng hợp, dựa trên các thống kê, điều tra, thăm dò
khác nhau về tình trạng tham nhũng tại các quốc gia.
Mười
quốc gia đứng đầu theo thứ tự bảng sắp hạng: Đan Mạch, Phần Lan, Tân Tây Lan,
Thụy Điển, Singapore, Thụy Sĩ, Úc, Na Uy, Canada và Hòa Lan. Mười nước cuối
bảng gồm có Haiti,Venezuela, Iraq, Turkmenistan, Uzbekistan, Miến Điện, Sudan,
Afghanistan, Bắc Hàn, Somalia. Năm nay là năm thứ sáu Canada đứng trong danh
sách 10 nước ít tham nhũng nhất thế giới. Trung Quốc đứng thứ 80, và Ấn Ðộ đứng
thứ 94. Việt Nam tuột hạng từ 112 năm 2011 xuống vị thứ 123 trong năm nay.
Tuy nhiên, nhìn lại năm 2012, Canada đã xảy ra các vụ tham nhũng thuộc lãnh vực công quyền. Ngày 30/11, Richard Marcotte, thị trưởng thành phố Quebec phải từ chức. Ông bị bắt vào tháng Tư và bị truy tố về tội gian lận và tham nhũng.
Trước đó, hai thị trưởng của Montreal (Gerald Tremblay) và Laval (Gilles Vaillancourt) cũng từ chức do có liên quan đến việc móc nối giữa các chính trị gia và ngành kỹ nghệ xây dựng tại tỉnh bang Quebec.
Joe Fontana, thị trưởng thành phố London, Ontario, cũng bị buộc tội gian lận vào tháng trước sau một cuộc điều tra cảnh sát liên bang RCMP (Royal Canadian Military Police tương đương với FBI hay M-6) vì đã lạm dụng công quỹ vào năm 2005 khi giữ chức vụ bộ trưởng liên bang và dân biểu thuộc đảng Tự Do.
Cũng nên
nhắc lại là đa số kỹ nghệ xây dựng ớ tỉnh Quebec nằm trong tay người Ý. Mà hễ
nói đến dân tộc Ý thì chúng ta nghĩ ngay đến hoạt động kinh doanh của Mafia.
Năm 2012,
Hội đồng Quản Trị thành phố Montreal (City Hall) cho thành lập Ủy ban
Charbonneau và mau trở thành thời sự nóng bỏng năm 2012. Bị giằng xé giữa sự
tức giận và xấu hổ, dân Quebec sau khi dán mắt vào màn truyền hình và họ cảm
thấy nhục nhã không muốn quay mặt trở lại. Trong khi đó, vì sợ những tiết lộ
tồi tệ nhất, Quốc hội chỉ muốn xóa đi "cái tỉnh tham nhũng nhất" trong
một quốc gia biểu hiệu hình ảnh bẩn thỉu của mafia. Và điều bất hạnh, trông bề
ngoài thì không có gì, thậm chí không bằng một vụ bê bối tình dục ở Mỹ xảy ra
trong các khu nhà xanh. Tuy nhiên, một cái gì đó thiếu sót trong việc điều tra
tham nhũng.
Một cánh
tay phải cũ của Thị trưởng Montreal Gérald Tremblay, là ông phó Thị trưởng
Frank Zampino đã nhận hối lộ, đút túi hơn nửa triệu USD tiền bẩn để thúc đẩy
doanh nghiệp Paolo Catania trong dự án xây dựng nhà condo Faubourg Contrecoeur.
Đồng thời Liên minh Montreal (Union Montreal là một đảng phái chính trị vẫn còn
nhiều thành viên trong ban điều hành City hall) đã tích lũy được rất nhiều tiền
mặt và an toàn đến mức không thể xài hết. Trước sự thẩm vấn của Ủy ban Charbonneau,
ông Pagliarulo giải thích rằng Mafia Sicily
ở Montreal được điều khiển bởi gia đình Rizzuto, kiểm soát việc trao hợp đồng
trong ngành xây dựng, đặc biệt là ở Montreal. Theo nhân chứng, "tiền hoa
hồng hay Pizzo 5% được triết ra mỗi hợp đồng. Đối với hệ thống quản trị công
việc, Frank Zampino bị xem là tham nhũng, theo ông Pagliarulo nói lại những gì
ông đã nghe bởi Paolo Catania. Trong tháng 5 năm 2012, Frank Zampino đã bị bắt
và bị buộc tội với vụ bê bối gian lận ở Contrecoeur. "Đối với chúng tôi,
Ông Zampino là chủ mưu của chương trình," Theo lời một cảnh sát viên tên
Denis Morin khi bắt ông Zampino. Công ty Xây dựng của ông Paolo Catania có tên là
F. Catania, thu thập được 22% tất cả các hợp đồng gian lận, theo lời khai của
ông Pagliarulo. Công ty Garnier nhận được Hợp đồng xây dựng 19% trong khi
Catcan nhúng tay lên 15%.
Như ông cựu doanh nhân Lino
Zambito đã nói rằng khi ra tòa làm chứng thì các nhà doanh nghiệp phải trả một
khoản tiền cho hãng xây dựng Nicolo Milioto Mivela. Hảng này đóng vai trò như
một trung gian với mafia và hảng này phải hoàn lại một phần tiền cho thành viên
của gia tộc Rizzuto, Rocco Sollecito. Khoảng mười lăm năm trước, hai ông
Pagliarulo (thời điểm ấy là chủ tiệm Bánh Pagel) và Paolo Catania là bạn thân
trong kinh doanh và trong đời sống riêng tư của họ. Ông Catania rất cởi mở với
bạn mà không có sự kiềm chế. Họ thậm chí là đối tác trong một kinh doanh chuyên
cho vay nặng lãi.
Nhưng trong bối cảnh bất hợp pháp
thì hai người đàn ông này là ông bố Frank Catania, cha của Paolo có một sự hiểu
lầm thật sâu sắc. Trong thời gian ấy có ba khách hàng đã vay tiền của họ và không
có khả năng hoàn trả tiền lệ phí mà còn chạy trốn khỏi đất nước. Đối với ông Catania
cho là ông Pagliarulo phải có trách nhiệm hoàn trả các khoản nợ. "Catania
không mất tiền", theo lời ám chỉ của ông Frank Catania. Mọi thứ trở nên
phức tạp hơn khi ông Pagliarulo không thể lấy tiền riêng đề hoàn trả món nợ của
khách đào tẩu trốn nợ. Ông tuyên bố phá sản (khoản 10 triệu). Các mối đe dọa bị
đỗ lên đầu ông Pagliarulo. Trong tháng Tám, ông Pagliarulo bị bắt cóc và đánh
đập tơi bời. Hoa tang thậm chí còn được gửi ngay đến nơi cư trú của ông. Ông Paolo
Catania trả lời bằng cách phàn nàn những câu hỏi một cách miễn cưởng của cảnh
sát. Cuộc điều tra dẫn đến việc bắt giữ Paolo Catania. Nhưng rồi năm 2010, vụ
án bị giải tán.
******
Cựu giám đốc điều hành của thành
phố Montreal tên Robert Abdallah, sẵn sàng ra điều trần trước Ủy Ban Charbonneau
với tất cả các biện pháp cần thiết, bao gồm những đơn kiện phỉ báng, để khôi
phục lại uy tín toàn vẹn của ông từ lâu đã bị lạm dụng bởi Lino Zambito. Ông
Zambito nói với ủy ban Charbonneau rằng đã tham gia vào một chương trình vì lợi
ích của Robert Abdallah năm 2005. Để thực hiện một hợp đồng xây dựng ống cống
là một kỹ sư tên Michel Lalonde trong Nhóm Séguin, buộc anh ta hiểu rằng anh ta
phải mua ống bê tông của hảng Tremca. Một công ty nhỏ nằm phía nam vùng
Montreal đã có thỏa thuận trước với Robert Abdallah, người mà hảng hứa sẽ hối
lộ $ 300.000 nếu thiết bị của họ được sử dụng cho công trình.
Ông Zambito chưa bao giờ chứng
kiến về một việc trao tiền mặt bằng tay cho ông
Robert Abdallah. "Tôi thách thức bất cứ ai nói cho tôi biết, kèm với bằng
chứng là ông ấy đã cho tôi một xu. Không chỉ anh, bất cứ ai", ầm ầm trả
lời bởi ông Abdallah. Công ty Tremca cũng phủ nhận lời khai của ông Zambito
trong một lời tuyên bố trên dư luận. Các nhà lãnh đạo của công ty tên Michael
và Eric Caron, nói rằng "họ đã không bao giờ trả tiền hối lộ, trực tiếp hoặc
gián tiếp cho bất cứ ai trong công ty để cho hợp đồng Infrabec (Lino Zambito
làm giám đốc điều hành) trong dự án này". Chúng tôi "không có thảo
luận" nào với ông Abdullah về dự án và cũng "không có sự hiểu biết "
nào về sự can thiệp của họ trong dự án nào cả.
Ông Robert Abdallah phải giải
thích mối liên hệ bè bạn của ông với Tony Accurso, một doanh nhân bị cáo buộc
gian lận trong hai trường hợp riêng biệt và chỉ là một trong những kiến trúc sư
và là đối tượng chính của chương trình có sự thông đồng trong việc ký hợp đồng
tại Montreal. Ông Abdullah quen biết ông Tony Accurso trong hơn 30 năm. Ông không nghĩ
mình bị đặt trong một cuộc xung đột vì lợi ích (conflict of interest) bề ngoài
hay một xung đột lợi ích khi bạn mình được trao hợp đồng quan trọng của thành
phố, trong khi ông làm Tổng Giám đốc Điều hành (CEO) của công ty. "Tôi
thách thức bạn có thể tìm ra một đề nghị, chứng minh tôi đã giúp công ty ông Tony
Accurso," ông nói. Ông Abdullah du ngoạn bằng du thuyền sang trọng của nhà
thầu sau khi rời việc làm của Thành phố Montreal, tháng 5 năm 2006. Ông đợi cho
đến tháng 11 năm 2008 để chấp nhận một địa vị mới trong công ty Gastier, là một
trong những công ty của ông Tony Accurso, với một nhiệm kỳ hai năm, kết thúc
vào tháng 9 năm 2010.
Ủy Ban Charbonneau phanh phui mảng
đầu tiên của câu đố lớn tham nhũng trong Thành phố Montreal. Ông kỹ sư cao niên
nhất Thành Phố đã về hưu tên Gilles Surprenant
thừa nhận ủy ban là đã nhận hối lộ mà ông lặp đi lặp lại nhiều lần, đúng
như lời khai của cựu doanh nhân Lino
Zambito.
Giữa năm 1991 và 2008, ông Gilles
Surprenant, có biệt danh là "TPS" (Tax pour Surprenant - Thuế cho ông
Surprenant) đã nhận được $ 600.000 tiền hối lộ của một nhà thầu thuộc tổ hợp (cartel)
nhà thầu xây dựng thành phố Montreal. Đây vẫn là một số tiền dự đoán mà ông
Surprenant từ chối bằng biện hộ rằng ông không bao giờ ghi lại trong sổ của
mình.
Tất cả các khoản tiền này đã được
trao cho ông Surprenant từ nhiều năm qua, bằng tiền mặt chất đống trong nhà ông
với một bí mật hoàn toàn. Trong số hàng ngàn đô la mà bây giờ ông không còn lại
một xu nào. "Tôi cảm thấy không thoải mái với tiền hối lộ. Tôi bắt đầu đi chọi
casino ", theo ông Gilles Surprenant nói rằng ông đã chi khoảng $ 250.000.
Ngoài ra ông cũng tuyên bố đã thanh toán 150.000 USD cho một nhà thầu Xây dựng Conex
để hoàn trả lại cho một công ty thứ ba. Ông Surprenant tuyên bố đã hưởng rất ít
số tiền này, nếu không phải để giúp con cái ông. "Tôi không thay đổi lối
sống của tôi", ông đề cập thêm.
Cuối cùng ông vẫn còn 122.800 USD
với những tờ giấy bạc $ 100. Ông đã hoàn trả cho Ủy Ban Charbonneau ngày 31
tháng 8 năm 2012. "Tôi muốn loại bỏ số tiền xấu xa đó. Đây là một sự giải
thoát cho tôi ", ông Gilles Surprenant lo lắng thêm. Vào cuối lời khai của
ông Surprenant, Ủy Ban Charbonneau cũng đã nộp một túi nhựa lớn có chứa $
122.800. Một mình ông Lino Zambito, người đứng đầu Infrabec nói trong lời khai
của ông rằng ông đã trả 200.000 USD cho ông Surprenant. Tuy nhiên, chính doanh nhân Frank
Catania, chủ hảng thầu xây cất F. Catania, được điều hành bởi con trai của ông
Paolo Catania là người đầu tiên đã đưa hối lộ cho ông Gilles Surprenant. Đi ngược
về năm 1991 công ty Catania được đấu thầu một hợp đồng cho hệ thống dẫn thoát nước
trong vùng Westmount (mặc dù là hệ thống độc lập, nước và cống rãnh được kết
nối với thành phố Montreal -Westmount). Là một kỹ sư ông Gilles Surprenant chịu
trách nhiệm về việc thiết kế tất cả các dự án hệ thống thoát nước trong khu vực
Montreal (khoảng 50 mỗi năm). Chi phí cho công tác này được ước tính ở mức $
250.000. Tuy nhiên hãng Catania, là công ty trả giá thấp nhất đã đề nghị một hợp
đồng lên đến $ 500.000. Ông Surprenant cho biết ông sẽ xét lại việc hủy bỏ hồ sơ
dự thầu. Tuy nhiên, một đồng nghiệp Tài chính của ông đề nghị nên gặp gỡ và
điều đình với nhà thầu. Nhưng ai là người sẽ được gặp gỡ đây. Ông Surprenant
cho biết là không nhớ tên hắn. Tuy nhiên đó là một người đàn ông trung gian với
Frank Catania. Ba người đàn ông gặp nhau trong một nhà hàng để thảo luận về các
dự án. Ông Catania biện minh cho giá cao của việc thầu hơi cao vì vấn đề kỹ
thuật liên quan đến việc thi công trong tương lai. Khi rời khỏi nhà hàng ông
Catania đe dọa ông Gilles Surprenant rằng "người nào ngăn cản chúng tôi ăn
chén thì sẽ bị đẩy lùi". Ông Kỹ sư đã hiểu ngay sự hăm dọa trong lời nói
của ông chủ nhà thầu.
Trở lại văn phòng, ông Gilles
Surprenant cố gắng thay đổi báo cáo để phù hợp với một mức giá yêu cầu khoảng $
75.000 cho công ty Catania. Cấp trên trực tiếp của ông đã chấp nhận việc đánh
giá lại dự án và đã trình qua vào Ban chấp hành của thành phố, có nghĩa là qua
sự chấp thuận của các viên chức trúng cử. Vào lúc đó, các công trình công cộng dưới
trách nhiệm của ông Richard Brunelle trong phe đảng của cựu thị trưởng Jean
Doré. Sau khi hợp đồng được ban, ông Frank Catania gọi ông Gilles Surprenant
vào văn phòng họ tại Brossard. Cuộc gặp gỡ giữa hai người đàn ông kéo dài chỉ có
10 phút. Ông Catania đưa cho ông Surprenantmột phong bì có chứa $ 4.000, theo
ông Surprenant. Đây sẽ là bước đầu tiên trong giới công chức về việc thông đồng
và tham nhũng, công nhận bởi ông kỹ sư về hưu, người đã đưa ra một bằng chứng
khó khăn và thường nói với giọng nói ho khàn. Ủy ban Charbonneau đã thông báo
rằng sẽ báo cáo thứ hai tuần tới một danh sách 90 hợp đồng mà ông Surprenant thu
tiền hối lộ một cách bất hợp pháp. "Ông TPS," như ông đã được biết
đến trong số các nhà thầu, sau đó cần làm rõ những gì ông đã làm để đổi lấy
theo tiền hối lộ.
Theo ông Lino Zambito, ông Surprenant
nhận được hối lộ tương đương với 1% giá trị của hợp đồng gian lận. Một nhà thầu
cũ ghi trong lời khai của ông rằng ông Surprenant bận rộn lạm phát ngân sách
cho các dự án thoát nước, sau năm năm. Ông được thuê vào Thành Phố năm 1976,
ông Surprenant được nghỉ hưu vào tháng 11 năm 2009 tức thì sau đó thành phố
Montreal sống trong khoảnh khắc dày vò. Về động cơ của ông Surprenant, sự quan
tâm chính vẫn khó nắm bắt. Như là rõ ràng từ lời khai của ông thì lòng tham lam
hình như không phải là mục tiêu chính. Ông cũng nhấn mạnh rằng tiền lương kỹ sư
của ông khá tốt và "Thành phố Montreal là một nơi tuyệt vời để làm việc."
UPAC (Union Protection Anti-Corruption)
được thành lập và được hiểu như Đơn Vị Bài Trừ Tham nhũng để lọai bỏ tệ nạn
tham nhũng trong giới công chức của tỉnh Bang Quebec sau nhiều đợt truy tố tham
nhũng của thành phố Montreal và vài vùng lân cận như Laval – một tỉnh lớn phía
bắc của Montreal.
Sau 450 vụ lục soát và bắt giữ 49 người,
đơn vị chống tham nhũng Quebec UPAC sẽ chuyển hướng, ít nhứt một phần về phía
tham nhũng cấp tiểu bang. Cho đến nay UPAC đã nhắm vào các vụ tham nhũng cấp
thành thị. Trong tổng kết hoạt động cuối năm của đơn vị, ông Robert Lafreniere người đứng đầu UPAC nói rằng trong số 22 vụ
điều tra đang được xúc tiến có hơn một vụ tập trung vào các hợp đồng cấp tiểu
bang. Tuy nhiên ông không cho biết chi tiết các trường hợp này. Ông cũng cho
biết trong năm 2012 đã nhận được hơn 800 chỉ điểm qua Internet và điện thoại.
Ủy Ban Charbonneau là đơn vị đồng hành quan trọng nhất của đơn vị. Tổng cộng
các cuộc điều tra đưa đến kết quả 177 cáo buộc chống lại 13 công ty. Ông
Lafreniere xác nhận các cuộc điều tra của UPAC cũng nhắm vào mục tiêu bên
ngoài tiểu bang. “Một số mưu mẹo đã được thực hiện ở những nơi khác và xuất
cảng sang chúng ta. Chúng tôi muốn nói đến Mafia” theo ông Lafreniere. Theo
luật chống tham nhũng của tỉnh Quebec thì UPAC sẽ chịu trách nhiệm việc sàng
lọc tất cả các công ty dự thầu về các hợp đồng chính phủ. Các công ty sẽ chỉ
nhận được hợp đồng nếu họ được phê chuẩn sau khi sàng lọc. Kỹ nghệ xây dựng sẽ
phải chấp nhận tình hình mới này. Đây sẽ là một trận chiến giữa chính quyền và
băng đảng mafia và chúng ta chờ xem ai sẽ là người thắng cuộc trong trận chiến
này…
Nhớ đến câu chuyện liên quan đến mafia là tôi liên tưởng ngay đến một người bạn quen xa tên Tyrel cũng mở một hãng xây condominium vùng Montreal và Greater Montreal. Anh chàng này là chủ thầu chính đã xây nhiều công trình hay sửa sang nhà cửa thương mại cao cấp (commercial buildings). Dự án xây dựng cuối cùng của anh là một condo khoảng 150 hộ phía nam Montreal năm 2012. Thông thường trước khi đặt cây cuốc khởi hành công trình xây dựng, nhà thầu phải bán ít nhất 30% căn hộ để có đủ quỹ xây cất. Anh khởi sự thi công đầu tháng ba 2012. Sau vài tháng anh không đủ cash để tiếp tục, nhưng cũng không thể ngưng việc thi công công trình. Anh tiến hành việc vay mượn tiền nhà băng để tiếp tục dự án và xúc tiến mạnh marketing việc bán gấp phần căn hộ còn lại. Vì quá khứ tiền sử không tốt của anh trong vấn đề thanh toán tiền bạc với những nhà thầu phụ mờ ám, các nhà băng từ khước việc vay mượn của anh. Quá túng quẫn, anh đành mượn tiền của bọn xã hội đen "mafia". Họ cho anh mượn 10 triệu với tiền lời 30% mỗi tháng. Không quá 3 tháng anh Tyrel tuyên bố phá sản. Theo chúng tôi biết dân mafia cũng như khách hàng đã đặt tiền cọc mua những căn hộ của anh, vây anh tứ phía lúc nào cũng bị đòi tiền. Có lần anh bị bọn mafia đến nhà đánh đập và anh được đưa vào nhà thương. Bây giờ anh Tyrel này, đã từng là một ông chủ lớn đi xe Mercedes mà bây giờ phải lẫn trốn mọi người, vì nợ nần chồng chất nhứt là sự liên hệ với mafia, khó lòng mà sống sót nếu anh còn lưu lạc ở đất Montreal này...
Có lẽ ở bất cứ thành phố lớn nào có sự
hiện diện của mafia thì việc tham nhũng chắc chắn hiện hữu.
Nguyễn Hồng Phúc
