SỐNG LÂU SỐNG KHỎE…P 1

Trên đời này mong ước sâu xa của chúng ta vẫn là sống có ích cho xã hội, sống lâu, sống vui và sống khỏe. Thế nhưng có một hiện tượng rất bất bình thường và hiện hữu là đại đa số nhân loại vẫn chết về bệnh hoạn mà rất ít người chết vì già. Sống có ích và sống vui cho cuộc đời thì mỗi người trong chúng ta đều có bí quyết cá nhân riêng biệt và sự kiểm soát nằm trong tầm tay của mỗi người. Như vậy làm sao để có bí quyết sống lâu và sống khỏe?

Người Pháp có câu ngạn ngữ “cái miệng ta giết chết ta” hay Mỹ có nói “you are what you eat” ngụ ý cho rằng sức khỏe ta về già tùy thuộc vào những gì chúng ta “đầu tư vào cơ thể” lúc còn trẻ. Càng lớn tuổi hầu hết chúng ta cảm thấy sức khỏe ngày càng xuống dốc, bệnh về tim mạch, tiểu đường, yếu thận, ung thư…xuất hiện. Tuy nhiên nếu chịu khó phối hợp một chế độ ăn uống lành mạnh hằng ngày và những hoạt động thể lực và tâm lý có ích cho sức khỏe có thể là bài thuốc có thể giúp sức khỏe chúng ta khả quan hơn. Những bệnh thông thường mà người già hay mắc phải:

-        Bệnh trầm cảm,

-        Bệnh loãng xương / thấp khớp,

-        Bệnh tim mạch và đột quỵ,

-        Bệnh ung thư – ruột, ngực, tuyến tiền liệt, v.v…

-        Bệnh tiểu đường,

-        Yếu thận,

-        Bệnh Alzheimer . Xin bấm vào đây để xem về bệnh: http://www.chshoangdieudhauchau.com/2013/11/benh-alheimer-noi-kho-cua-nguoi-gia.html

Bệnh trầm cảm

Khi tuổi càng cao người ta hay bị đơn độc vì ít hay thiếu bạn bè để tâm sự. Người lớn tuổi biểu hiện sự phiền muộn đau đớn, chậm chạp, ít nói, quên lẫn; dễ lầm với bệnh già. Nhiều người còn không thừa nhận là tinh thần đang xuống dốc nữa là khác. Trầm cảm là trạng thái buồn rầu, chán nản, không còn hứng thú gì trong cuộc sống, ngủ không ngon, ăn nhạt miệng, làm việc không xong tới chót, mặc cảm thua kém, khi rầu rĩ lâu ngày hay nghĩ đến cái chết. Ngoài ra, bệnh nhân hay kèm lo lắng, nặng đầu đau mỏi vai gáy, ép ngực hồi hộp, tay chân lạnh…Theo các BS chuyên khoa thì các dấu hiệu sau đây cho thấy triệu chứng của trầm cảm:

- Nét mặt trầm buồn, chán nản, cảm thấy cô độc, lẻ loi.

- Mất thích thú trong cuộc sống. Đi đứng chậm, cảm giác nặng nề, mệt mỏi, như không còn sức khỏe làm việc, làm nhẹ cũng mau mệt, thấy mọi người, con cháu vui chơi cũng không quan tâm.

- Ăn ít, không ngon, nhạt miệng.

-  Trằn trọc khó ngủ, thức dậy sớm, thèm ngủ mà không ngủ được, đôi khi ngủ được mà thức dậy không khỏe.

-  Đầu óc khó tập trung, do dự không "quyết" được, không đối phó được.

-  Hay than nhức đầu, mỏi cổ, mỏi gáy, hồi hộp ép ngực, xoa bóp tay chân vì nhức mỏi, khám bác sĩ đa khoa hay tự mua thuốc uống không hết.

-  Có người có cảm giác lo lắng vô cớ, ám ảnh bệnh tật vô lý, có từng cơn sợ sệt nhưng lại dễ giận.

- Người còn đi làm thì giao tiếp miễn cưỡng, né tránh lời thăm hỏi, gắng gượng làm hết việc, đãng trí, cảm thấy bế tắc.

- Tự nghĩ chán đời như có lỗi với người thân với gia đình, thua người ta, không bằng người ta, trở nên vô dụng, không đáng sống, nghĩ và đôi khi tìm cách chết.

Khi phát hiện người bị trầm cảm phải trấn an, tìm hiểu, tìm cách quan tâm và giúp đi khám bác sĩ chuyên khoa sớm sẽ tránh được cơn trầm uất, thất thần quẫn trí. Khám bác sĩ chuyên khoa, uống thuốc rồi cũng phải theo dõi đề phòng triệu chứng nặng thêm. Ngoài việc đi khám BS chuyên khoa người có tuổi cũng nên đi chơi, cố gắng tìm cách giải trí với khả năng mình. Đừng bỏ qua cơ hội và hơn hết là nên cố gắng thu xếp tham gia những hoạt động tập thể cộng đồng để tiếp xúc với bạn bè tạo niềm vui mới… Trong sinh hoạt cộng đồng, ta sẽ thấy mình có ích cho người khác, được người khác quý mến. Con cháu nên quan tâm đến cha mẹ già hay mắc chứng bệnh trầm cảm, cố gắng tìm hiểu giúp đở, thăm hỏi thường xuyên. Tìm cách giúp cha mẹ có thêm bạn bè, đọc sách, hoạt động tinh thần như vào mạng, chơi iPad, hoạt động thể dục như tập đi bộ, đi bơi, xem phim cinema. Hãy thay đổi một điều gì đó trong căn hộ như kê lại đồ gỗ thay rèm cửa, thay thảm, đặt lại chậu hoa cảnh... Hãy cố gắng gợi cha mẹ kể hết tâm sự những nỗi niềm của mình, thậm chí hãy cùng khóc với họ cho đến khi bật cười. Mỗi ngày hãy tạo cho bản thân cha mẹ một niềm vui nho nhỏ như  mua vé đi xem phim, tặng một cuốn sách mới, làm đầu mới, món ăn mới…Theo một nghiên cứu mới đây của hội MIND (Association for Mental Health) thì nhiều người bị bệnh trầm cảm thấy dễ chiụ hơn sau khi ăn một trái chuối, vì trong chuối có chất trytophan, một loại protein mà cơ thể chuyển hóa thành chất serotonin tạo cảm giác thoải mái, giúp bạn cảm thấy vui vẻ, thư giãn và có tâm trạng tốt hơn.

Bệnh loãng xương (osteoporosis)

Theo BS Nguyễn Ý Đức – Texas về phương diện cấu trúc, xương là một cái khung do chất đạm tạo thành. Trên chiếc sườn đó calcium bám kín vào. Calcium càng nhiều thì xương càng đặc và chắc. Khoảng 99% calcium trong cơ thể được dùng để tạo xương và răng. Phần còn lại lưu hành trong máu và có vai trò trong sự đông máu, co dãn cơ thịt, chức năng enzym . Khi lượng calcium cho các nhu cầu thứ hai này thiếu thì sinh tố D sẽ lấy calcium từ xương để đáp ứng. Trong suốt đời người, calcium liên tục được đưa tới và lấy đi ở xương. Vào thời kỳ thiếu niên, calcium tới xương nhiều hơn là rời khỏi xương. Tới tuổi trung niên thì số lượng đến và đi bằng nhau. Nhưng khi lên tới tuổi già thì calcium rời xương ra đi nhiều hơn là đến với xương. Có hai nguyên nhân:

- Ở tuổi cao, sự hấp thụ calcium trong thực phẩm của ruột non giảm xuống, do đó không có nhiều calcium để đóng vào xương.

- Estrogen do noãn sào tiết ra ít đi, mà estrogen giúp calcium bám vào xương. Do đó, nữ giới thường hay bị mỏng, loãng xương hơn nam giới và tỷ lệ gẫy xương cũng cao hơn.

Thoái hóa xương là một biến đổi bình thuờng, khởi sự ngay từ tuổi trung niên và tiếp tục cho tới khi về già. Trong thay đổi này, thành phần cấu tạo xương không thay đổi, nhưng khối lượng và độ đặc (bone mass & bone density) của xương thay đổi. Bệnh loãng xương xảy ra khi xương thoái hóa nhiều đến mức mà xương không chịu đựng được các sức ép bình thường, trở nên dễ gẫy. Bệnh thường thấy ở xương cổ tay, xương cột sống, xương hông.

Theo Times News Network thì một số thực phẩm không thể thiếu trong chế độ ăn uống giúp bổ sung chất xương cho cơ thể. Các chuyên gia khuyên nên ăn nhiều hạt như hạt dẻ (walnut), hạnh nhân (almond).  Các hạt có chứa nhiều alpha linolenic acid (ALA) và Omega-3 ngừa nguy cơ dễ bị gãy xương. Ăn một trái chuối mỗi ngày cung cấp kali và calcium giúp tăng cường hệ miễn dịch, kích thích chuyển hóa protein trong cơ thể và ngăn chận nguy cơ mất calcium. Thời gian tốt nhất là ăn chuối sau khi tập thể dục vì hàm lượng carbohydrate trong chuối giúp tái tạo năng lượng. Các loại rau và trái cây có nhiều vitamine C như táo, chuối, cải bó xôi/broccoli, bông cải xanh, khoai tây/potatoes, green pepper, v.v…không những bổ sung lượng calcium mà còn cung cấp protein giúp xương dẻo dai linh hoạt. Thỉnh thoảng ăn ít sầu riêng cũng tốt vì sầu riêng chứa nhiều chất kali cũng là một dưỡng chất quan trọng để duy trì bộ xương chắc khỏe và nhờ vào lượng phosphore trong sầu riêng sẽ trợ giúp calcium rất tốt cho răng và lợi lúc tuổi về già. Cũng không quên uống một ly sữa mỗi ngày vì chứa nhiều calcium và vitamine D giúp duy trì xương chắc khỏe. Những ai không thích uống sữa có thể thay thế bằng cách ăn yogurt và phô mai mỗi ngày.

Bệnh tim

Nhiều yếu tố gây ra nguy cơ của bệnh tim là do lịch sữ gia đình, huyết áp cao vì ăn thức ăn chứa nhiều cholesterol, hút thuốc lá, mức căng thẳng cao, và nhất là ít vận động thể dục thường xuyên vì tất bật với công việc hằng ngày. Người ta ước lượng có khoảng 38 ngàn người mắc bệnh tim dưới 50 tuổi gặp phải các cơn đau tim mỗi năm bên Hoa Kỳ. Những dấu hiệu của triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác. Vì thế những người có vấn đề về tim đặc biệt không bỏ qua bất kỳ dấu hiệu cảnh cáo nào.

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy chế độ ăn giàu rau quả, ngũ cốc nguyên hạt (whole grain), các loại rau đậu, các quả hạch (nut), và dầu oliu (olive oil) – phù hợp với chế độ ăn Địa Trung Hải – có thể giảm được tỷ lệ mắc bệnh tim khoảng 30%, trong khi các chế độ ăn giàu các chất béo bão hòa (saturated fats: có trong thịt bò nhiều mỡ, thịt cừu non, thịt heo, thịt gia cầm có da, mỡ bò, mỡ heo và kem, bơ, phó mát, và các sản phẩm từ sữa 2% trở lên) và các loại đường đơn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim khoảng 30%”, bác sĩ Steinbaum nói.  “Lưu ý đến những gì bạn ăn là một trong những yếu tố cơ bản quan trọng giúp duy trì sức khỏe tim của bạn”.

Ngày nay bên bắc Mỹ người ta vẫn cứ chọn những món ăn nhanh có nhiều thịt và ít rau quả như trong quán ăn hamburger MacDonald, Pizza Hut, v.v... Vì họ theo thói quen từ trước không chịu thay đổi mặc dù có nhiều cảnh cáo những thức ăn đó chứa nhiều chất béo, cholesterol và calories. Lý do khác là người ta thích ăn ngon. Cái bánh hamburger MacDonald không hẳn là ngon tuyệt diệu nhưng nếu đem so với món rau cải xà lách nhạt nhẽo vô vị thì cái hamburger thịt nướng trên lửa bốc khói thơm lừng hẳn phải hấp dẫn hơn chứ. Song trên đời mà cứ mỗi lần đưa miếng thịt lên miệng đều phải lo sợ không biết có bao nhiêu chất béo, bao nhiêu muối, bao nhiêu calories thì cuộc sống kém vui biết chừng nào. Thế nhưng chúng ta nên cẩn thận và chịu khó kiểm soát cách chúng ta ăn mỗi ngày. Chứ ngày nào cũng thịt bò bít tếch, hamburger mà xực thì không biết rồi đây căn bệnh béo phì hay tim ngừng đập lúc nào không hay nữa.

Chóng mặt. Cảm giác choáng váng không có lý do rõ ràng như khi tập luyện thể dục hoặc bị mất nước. Có thể cơ thể không vận chuyển đủ máu về tim, đặc biệt là nếu ta đang bị khó thở và ra mồ hôi. Một anh bạn thân chơi tennis tên Liêu hơn tôi 5 tuổi vừa lấy hưu trí của ĐH UQAM ở Montreal tháng 12 năm 2006. Hằng đêm anh và tôi đến Gym đều đặn luyện tập thể dục ngoài việc chơi tennis. Thỉnh thoảng sau vài hoạt động thể dục trong gym anh cảm thấy chóng mặt bất thường. Anh hỏi tôi “ P. có thường bị chóng mặt khi tập không?”. “Anh Liêu à tôi nghĩ anh có vấn đề về tim rồi đó. Nên đi khám BS sớm là tốt nhất” . Anh không mấy quan tâm cho lắm về lời khuyên và nghĩ có lẽ anh mệt vì luyện tập quá sức mà thôi. Vài tháng trôi qua cho đến một chiều chúa nhật đang chơi tennis với chúng tôi được một giờ anh xin tạm ngưng đi tắm. Anh bị té và va đầu vào tường trong phòng tắm hơi sauna. Một ông người Canada ngồi trong phòng tắm thấy anh va đầu mạnh vào tường thì điện thoại ngay cho ambulance. Anh Liêu lòm còm ngồi dậy bình tỉnh nói với ông bạn là không sao đâu và nếu đã gọi ambulance rồi thì bảo họ đưa anh về nhà nghỉ một chút sẽ khỏe ngay đó mà. Ông Canada thấy tình trạng anh Liêu không ổng chút nào. Khi xe ambulance đến nơi ông bảo họ đưa anh Liêu thẳng đến bệnh viện General Montreal hospital. Dọc đường anh Liêu bị hôn mê bất tỉnh nhân sự và được đưa vào nhà thương nằm hơn 2 tuần trong coma. Tuần thứ ba nhà thương báo cho gia đình là anh đã tỉnh lại. Chúng tôi đến nhà thương thăm anh, BS cho biết đây là trường hợp hiếm có miracle và anh đang ở tình trạng hồi phục chậm và chưa thể nói chuyện được. Một năm sau đó anh bị bệnh tim trở lại và được đưa vào nhà thương nhiều lần. Bây giờ anh sống với bệnh tim trong nhà nursing home ở cái tuổi 68.

Trên thế giới các bệnh gây tử vong hàng đầu ở nam giới chính là hậu quả của sự thiếu chăm sóc bản thân ngay từ thời thanh niên và phần lớn đều có thể phòng ngừa:

-        Cần giảm các yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch: Phát hiện cao áp huyết sớm và chữa cao áp huyết tốt, nhất là ở những người trên 40 tuổi, có tiền sử gia đình cao áp huyết và bệnh tim mạch.

-        Điều trị rối loạn nhịp tim. Giảm cholesterol trong máu, ăn ít thịt chứa nhiều chất béo, giảm muối, ăn nhiều rau và hoa quả.

-        Phát hiện và điều trị tiểu đường.

-        Không hút thuốc lá, hạn chế uống rượu.

-        Không dùng các chất kích thích hoặc ma túy.

-        Thường xuyên vận động và tập luyện thể dục.

-        Cần đảm bảo chế độ ăn đủ chất và cân đối. Nên dùng dạng thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo, súp, sữa, nước hoa quả tươi. Kiêng sử dụng các chất béo và chất kích thích (rượu, bia, chè đặc, cà phê), hạn chế dùng muối.

Có những điều tưởng chừng rất đơn giản, dễ bị bỏ qua nhưng lại có tác dụng rất tốt cho sức khỏe.

Tình trạng tâm lý cũng ảnh hưởng rất nhiều đến việc phát sinh và phát triển các bệnh tim mạch. Hãy quên đi quá khứ, không câu nệ hiện tại, tận hưởng cái sung sướng có được của hôm nay, vui vẻ yêu đời nhìn về tương lai. Hãy quên đi tuổi già bệnh tật, cố trấn giữ một tinh thần cởi mở, yêu đời, rộng lượng, lao động cần cù, vận động thể xác vừa theo sức khỏe chắc chắn sẽ giúp con người trường thọ. Nếu trạng thái tâm lý không ổn thì ăn uống tập luyện cũng vô ích.

Đột quỵ . Xin trích dẫn một phương pháp đề phòng đột quỵ đăng trên mạng Sức khỏe & Đời sống thì kết quả một số công trình nghiên cứu cho thấy, nếu trước khi đi ngủ uống một cốc nước, có thể giúp phòng ngừa một phần nào chứng tai biến mạch máu não. Trong thực tế, những tai biến mạch máu não thường xảy ra vào sáng sớm. Sau một đêm dài cơ thể không được cung cấp nước, máu trở nên đặc hơn, và đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến tai biến mạch máu não.

              Nguyễn Hồng Phúc 
             Mời xem tiếp phần 2