Tôi
được chào đời dưới khung trời miền tây nước Việt. Nơi chôn nhao cắt rún là cái
vùng quê nghèo nàn, một làng xả nhỏ thuộc quận Kế Sách, Sóc Trăng lúc bấy giờ. Thời
tuổi thơ mộc mạc, khờ khạo, lúc nước nhà còn đang có nhiều chết chóc giữa hai lực
lượng Việt Minh và thực dân Pháp.
Sau
khi chiến cuộc đông dương kết thúc ít lâu, tôi mới bắt đầu bước chân vào một
ngôi trường làng để học vỡ lòng. Lớp học nhỏ xíu ,nằm bên cạnh dòng sông thơ mộng
xuôi ngược sớm chiều thuộc xã Thới An Hội, có cái biệt danh là Cầu Lộ. Tên người
thầy đầu đời bây giờ đã bị quên lãng tự độ nào. Thật đáng tiếc, chỉ còn nhớ
chút ít kỷ niệm khi thầy bắt học trò đồ đi đồ lại các mẫu tự hằng ngày.
Những
năm tháng trôi qua êm đềm,lặng lẽ trong cuộc đời nơi miền thôn dã. Căn nhà lợp
lá bên cạnh bờ sông có bà mẹ hiền từ và mấy đứa em gái vui đùa bên nhau những
ngày mưa nắng. Hình dung lại công việc mà tôi đã từng làm trong suốt thời tuổi
thơ như còn lảng vảng đó đây trong tìm thức. Tôi đã không có người cha bên cạnh
cuộc đời như phần lớn những đứa trẻ khác xung quanh, có lẽ cho hơn mười năm. Mãi
cho đến khi đang theo học lớp đệ ngũ trường Hòang Diệu mới nhìn thấy được mặt
ba tôi. Người trở về sau khi mãn hạn ngày lao tù nơi Côn Đảo cho hơn tám năm khổ
sai.
Bên
cạnh nhà là một con rạch nhỏ có cây cầu dừa vắt ngang qua con đường mòn. Thuỷ
triều lên nước ùa vào đưa nguồn nước ra xa tận bờ ruộng phía sau nhà, thủy triều
xuống làm khô cạn, nhường lại bãi đáp cho những con cá thòi lòi tung tăng bên
trên lớp bùn phù sa lầy lội. Tôi gọt đẻo từng khúc tre cho dẹp lại, đan thành một
cuộn” đăng” dài. Nước lớn thường vào buổi chiều tối. Tôi ran cám thường dùng để
nuôi heo cho có màu vàng và mùi thơm của cám bị nun nóng đến khét, vò lại thành
từng cục với đất sét. Sau khi thả các cục đất sét xuống dòng nước dọc theo con
rạch để làm mồi dụ tôm cá vào con rạch, tôi dùng đăng chận lại từ bên bờ nầy
sang bên kia. Sáng hôm sau nước ròng, để lại những con tôm, con cá bị kẹt lại bởi
cái đăng dày không sao thoát ra ngoài sông được.
Mùa
mưa nhiều trong tháng sáu ,lúa chưa trổ đòng đòng, bờ ruộng có nhiều cá rô, cá
lóc. Tôi vót tre làm mấy chục cần câu cắm. Đào đất bắt trùng làm mồi cắm câu dọc
theo bờ ao, đìa ngoài ruộng lúa còn non xanh biếc. Đồ nghề để bắt tôm cá thì đủ
các thứ do tôi tự làm lấy. Một cây trúc dài 4,5 mét dùng để câu “rê”, mồi thường
là con thằn lằn rất nhạy đối với đám cá
lóc ham mồi di động..
Chiếc”
nom “dùng bắt tôm cá ở các ao không sâu nước. Sợi câu dài có cột nhiều lưởi được
quăng xa ra ngoài sông nhờ nối liền với một cục gạch khá nặng. Tôi đã cặm thật
nhiều nhánh cây khô bên dưới bờ sông trước sân nhà thành “đống chà”, vài ba tuần
dùng đăng bao lại bắt tôm cá. Một chiếc” chài”dùng bắt tôm cá dưới sông. Thỉnh
thoảng ngâm mình dưới dòng sông, lặn sâu xuống tìm bắt tôm càng núp dưới chân
những cây cầu dừa.Tác nước ra khỏi mương vườn hoặc ao nhỏ có nhiều tôm cá .Bắt
chuột đồng bằng cách đào hang, đuổi bắt chuột với cái “xà di” đặt theo “luồng”
trên các đồng cỏ hoặc rạ khô sau mùa gặt hái .Làm những bẫy gài bắt chuột đồng
bằng đất, gọi nôm na là “gập đất”, thường được gài vào ban đêm ngoài ruộng lúa.
Sau một cơn mưa dầm thì đi soi bắt ếch ban đêm, ban ngày đi bắt ốc bu ngoài đồng.
Những
ngày sắp tết đến thì đi bắt”hôi” ở ao, đìa lớn. Dìm nửa thân người trong bùn dưới
trời nắng chang chang, mò tìm bắt tự do những con cá rô, cá lóc còn sót lại
trong bùn. Bắt cá lia thia dọc theo các bờ đê ngoài đồng ruộng.
Được
nghỉ học cho mấy tháng hè. Thỉnh thoảng ra đồng vác trên vai những bao lúa nặng
trỉu, bước dọc theo các bờ “đê”lầy lội, chân không, có lúc xa gần 1 cây số mới
về tới nhà. Tôi vốn thích bơi lội, leo trèo. Tôi leo không chừa những cây dừa, cây
cau cao nghệu thẳng đứng xung quanh nhà.
Việc
chèo xuồng tam bảng thì rất giỏi. Vì những công việc nặng nhọc nhà quê nên tôi
có được đôi cánh tay rất khoẻ và việc” kéo tay” cũng chưa thấy thua bất cứ ai
cùng lứa tuổi …
VÂN NGUYỄN. MAY 1ST, 2014. MỘT THỜI ĐỂ NHỚ.
