TÂM SỰ MANG ĐI

                                                

-  Em mới về nghỉ hè đó hả ? Khi nào rảnh sang thăm chị nha.

Loay hoay đang bận mang hành lý vào nhà, Trân không để ý đến sự hiện diện bất ngờ, ngạc nhiên quay lại Trân nhận ra chị Nghi, người bà con láng giềng lớn hơn Trân trên mười lăm tuổi.

- Dạ, chị vẫn khoẻ, em không quên đâu. Mà hay là, khi nào chị thích, chị hú em một tiếng là em sẽ trình diện ngay, tiện hơn phải không chị ?

Đó là hai người bà con cùng ông nội, cũng mồ côi nhưng Trân mồ côi cha còn chị Nghi thì cả mẹ lẫn cha. Còn độc thân sống giữ nhà từ đường thay ông anh góa vợ với ba con đi làm ở Saigon, chị sống khép kín như bậc tu tại gia ít còn thiết tha tranh đua với cuộc đời.

Ngôi nhà cổ chỉ mở rộng cửa vào dịp Tết hoặc trong ngày giỗ lớn, hay trong dịp nghỉ lễ, hè các cháu về quê. Bấy giờ người ta mới khám phá ra vẻ đẹp kỹ mỹ thuật sang trọng uy nghi đài các tiềm ẩn đầy sáng tạo kết hợp hài hòa giữa cái cách tân và truyền thống của thế hệ cha ông.

Các nhà xưa trên dưới một trăm năm ở miền Nam thường rất đồ sộ, bề thế được xây dựng theo kiến trúc vừa Á vừa Âu. Cổng nhà có mái lợp ngói với hai cánh gỗ dầy cao rộng. Có nhà cũng là ba căn hai chái với các cột cái tròn vuông to cỡ vòng tay, dàn cửa với những cánh cửa bằng gỗ chắc dầy khép đóng lại bằng những cây « song hồng », gác ngang. Có khi còn có hàng ba rộng với giàn cửa song, một bên hàng ba có bộ ván cho người gác đêm, tiếp nối là các lẩm lúa nhà kho, khu lợp ngói không vách ngăn chứa các nông cụ như cối xay lúa, cối đá to giả gạo, máy quạt lúa, cối đá xay bột, thúng giạ, nia sàng…

 Nhà trên thường được trang trí đẹp nhất vì là nơi tiếp khách và cũng là nơi thờ phượng ông bà tổ tiên. Tuy nhiên căn nhà giữa trước kia được gọi là ‘nhà ngang’ hay ‘ nhà cầu’ nối nhà trên với nhà dưới nhà bếp được dùng làm phòng ăn cho gia đình, trên trần lơ lửng cái quạt treo bằng giấy bồi dầy to hình chữ nhật do một người giúp kéo giây đưa tới đưa lui làm quạt đong đưa mạnh nhẹ tùy mùa. Có khi lại được lên lầu có sân thượng lan can, trang bị thêm nhà tắm hiện đại tiện nghi có « vòi bông sen » douche, cầu tiêu bồn. Cũng không thể thiếu tàu ngựa, có cả chuồng heo, sân gà vịt và ga ra cho xe hơi và xe ngựa có mui trong những nhà thượng lưu giàu có.

Ngoài ra ngôi vườn rộng cũng được chủ nhân đặc biệt chú ý. Trước nhà quanh một cái sân được lát gạch thường dành riêng cho cây cảnh đặc biệt được uốn cắt tỉa rất có kỹ mỹ thuật, một loại bonsaỉ ngày nay, trồng trong những chậu bằng sứ, bồn to như bồn Bát tiên, hoa thơm quí hiếm như nguyệt quế, ngọc lan, quỳnh hoa, sứ ta (sứ cùi), bông công chúa, bạch hạc, dạ lý hương, mai chiếu thủy, huỳnh mai, mai tứ quí, bông mẫu đơn, bông trang, bông điệp ta đỏ vàng, cây chùm nụm. Có nhà còn có cả hồ sen, hồ cá cảnh, hòn non bộ suối giả nước chảy róc rách, trang trí bằng bức tượng các lão trượng phương phi nhỏ bằng sành đại diện bốn nghề chính nước ta nông tiều canh mục, thật công phu, đẹp mắt.

Dạ lý hương

Cây chùm nụm

Quanh nhà toàn là những giống cây ăn trái ngọt ngon được chọn ươm trồng xoài thanh ca, vú sữa, mãng cầu ta (na), nhãn, mảng cầu Xiêm, sa pô chê, li ki ma, me, ổi ô rô, mận, khế.

Mảng cầu Xiêm

Trái sa pô chê

Trái li ki ma

Không thể thiếu vườn rau xanh, giàn bầu mướp, mồng tơi, bồ gừng, bạc hà (mùn), liếp cải bẹ xanh, cần tàu cần nước, vườn rau sống như rau húng cây, húng quế, húng lủi, tía tô, vấp cá, ngò rí, ngò gai, rau om ( rau ngổ), hành hẹ, cộng thêm một vườn trầu với những giây trầu vàng quận mình quanh những chiếc cọc gỗ thằng tấp bên hàng cau cao vút.

 Những chiếc mương đào dọc ngang quanh vườn tiếp tế nước ngọt cho cây cối vào mùa nắng, hằng ngày sáng chiều do hai người làm vườn múc tát nước bằng chiếc gàu dai một cách thiện nghệ, nhịp nhàng từ cái ao to mà trên góc mé bờ đỏng đa đỏng đảnh vươn cao chi chít ngọn giây rau muống xanh tươi hay giây bông súng với lá tròn xanh bông giống như hoa sen nở vượt trên mặt nước.

Hồ cá và hoa súng

                          

                         Tát nước bằng gàu dai

Ngày xưa, người dân thường tổ chức linh đình hay gói gọn tùy theo kinh tế hay địa vị xã hội đám giỗ, lễ hỏi cưới ma chay. Đây quả là cơ hội tụ họp bà con láng giềng hàng xóm bạn bè gần xa và cũng là cơ hội chia vui việc sung túc tiếng tăm thăng tiến của chủ nhân.

Là người dân ở tỉnh hay thôn quê, chắc chắn ai cũng có dịp dự các lễ nầy. Nhất là đối với các cô gái, các cô có dịp gặp gỡ chuyện trò với các bạn đồng lứa tuổi, hơn thế nữa học hỏi kinh nghiệm của các thế hệ truớc và nếu có thể được trổ tài khéo léo của mình.

Chị Nghi rất khéo léo trong việc quán xuyến việc nhà. Chị đã được cha mẹ huấn luyện kỹ từ ngày đám hỏi của chị. Ngày ấy chị mới lên 18 tuổi đầy lạc quan yêu đời nhiều mộng mơ của một con gái nhà giàu có chút Tây học. Hôn phu của chị, anh Thu, con trai cả của người bạn thân của cha chị, sắp đi du học nước ngoài dự định ba bốn năm thôi.

 « Cha mẹ đặt đâu ngồi đấy », đây là một cuộc hôn nhân được sắp đặt trước như bao cuộc hôn nhân thời đầu thế kỷ 20 theo phong tục nước nhà. Những cuộc tình tự do chọn lựa bấy giờ còn bị lên án khắt khe cấm đoán cản ngăn. Hai chú rể cô dâu tương lai chỉ được biết mặt nhau trong cái ngày dạm hỏi hay đám hỏi mà thôi.

Thông thường hai bên thông gia chỉ biết về chú rể cô dâu tương lai qua lời tường thuật của các người môi giới. Do đó mới có câu chuyện khôi hài sâu sắc liên quan đến cách ứng biến tráo trở tài tình xảo quyệt của các ông mai bà mai mối của mọi thời đại, chuyện về ‘ cô dâu không môi miếng và chú rể không chân đứng’. Và buồn thay cho đến ngày nay, kinh nghiệm tích lũy dầy hơn càng ngày càng bành trướng biến một số người dẫn mối bất lương trở thành những tội đồ vô cùng sâu độc nham hiểm bán đứng truyền thống văn hóa văn minh dận tộc.

Nghe qua lời giới thiệu trên, người ta nghĩ rằng một cô gái ‘không môi miếng’ tức là ít lời, ít ba hoa chích chòe, nhiều chuyện, ngồi lê đôi mách, đâm bị thóc chọc bị gạo, chanh chua, xảo quyệt, trả treo.’ ‘Không chân đứng’ thường ám chỉ đến ai không có chỗ dựa thân thế quyền hành, đỡ đầu giúp đỡ. Thế mà trong câu chuyện trên, thực tế là cô dâu sứt môi và chú rể khuyết tật cụt chân.

- Lúc nầy chị ở nhà thường hơn ít đi đâu lắm, em có rảnh cứ sang, ban ngày chiều tối cũng được, đừng ngại gì cả, chị mời và chờ em mà, chị Nghi vui vẻ trả lời.

- Dạ, chị nói vậy em xin nghe, qua phá chị đến khi nào chỉ chán em thôi, em báo động chị trước rồi đó nha.Hai chị em cười xòa, Trân chào chị và vội mang hành lý vào nhà.

 Hai nhà chỉ cách qua cái hàng rào bằng kẻm gai bên hàng cau tây thẳng tấp, trái nhỏ vỏ màu xanh khi cau còn non, vỏ đỏ ối khi già chín thật đẹp. Nhà Trân nhỏ hơn nhưng cũng khang trang ấm cúng cho gia đình mẹ góa con côi.

Vài hôm sau,

- Chị Nghi ơi, em sang thăm chị đây, má em bảo đem sang biếu chị vài cái bánh chuối chiên mới ra lò, vừa thổi vừa ăn chị ăn liền còn dòn mới ngon, Trân vừa thấy chị Nghi đi ra.

Không khách sáo chị Nghi vui vẻ tiếp lấy đĩa chuối :

- Thím sáu chiên chuối ngon nhất ở vùng nầy đó em vì dùng bột tự làm ngâm rắm ở nhà, má chị ngày trước hay khen lắm. Chị em mình cùng nhau thưởng thức nha.

- Trong nhà nóng quá mình ra ngồi ở ngoài vườn mát mẻ vả lại em cùng nhớ hoa trái nhà của bác lắm.      

- Vườn bây giờ không bằng một chút nào ngày hai bác còn sống. Chỉ còn những cây ăn trái lâu năm già cỗi, may là trái có nhỏ hơn nhưng cũng còn ngon không đến nỗi nào. Cây kiểng thì chết nhiều lắm chỉ còn vài cây hoa quí thôi trên trăm tuổi. Vườn quá rộng, việc tưới bón tốn kém lắm ở quê mình, nước mẵn em biết mà chỉ trông vào mùa mưa.

- Đúng vậy chị ơi, bên nhà em cũng vậy, mùa mưa thì cây lá xanh rì, mùa nắng người phải vật lộn với gió nắng và nước nữa cũng mệt nhừ rồi, vớt vát được cái gì mừng cái nấy.

- Đã vậy chiến tranh không ngưng nghỉ tàn phá dần mòn tài sản đất nước, ruộng vườn bỏ hoang, nhà cửa bị đốt phá hư hại bỏ trống do các ruồng bố ráp, đạn bom. Em nhìn xem, vách tường nhà chị đó loang lổ vá víu cũng để mặc thôi. Hàng dài mái lu khạp đựng nước ngọt nay không còn được mấy cái lành không tì vết. Cái hồ nước to chứa nước mưa dùng trong mùa nắng trước kia cũng ứa nước mắt rỉ rỉ thành dòng vì không được tu bổ sửa sang. Thôi thì dù sao, người còn là có thể tạo lại được của cải, hy vọng phải không em ?

- Ơ cái cây khế ngọt kia kìa, bây giờ mà còn sum suê quá, vẫn còn đầy rẫy tổ bầy kiến vàng đầy trứng màu vàng cam trong như hổ phách mùi khai khai, cây nầy em nghe nói được trồng hồi thời ông bà nội mới cất nhà gần cùng lúc với cây nguyệt húy cổ thụ trước nhà, thọ hơn người.

Trái khế

- Em có thấy cái sẹo to trên thân cây khế không ? Cái nhánh to bị gảy gần sát thân cây, quằn xuống đến mặt đất là vì đạn pháo kích đó. Chị đến từng tuổi nầy mà vẫn chưa thấy đất nước mình thanh bình lâu dài đâu. Thương dân tộc mình quá đổi trên đe dưới búa là thường. Cây cối thiên nhiên còn sống vất va vất vưởng huống hồ con người trong thời loạn lạc đổi đời.

Ngay cả những ngôi nhà từ đường xưa khó được bảo trì sửa chữa lắm vì phần đông các nhà giàu miền Nam thời trước, thường là điền chủ, nhưng từ 1945, kinh tế kiệt quệ dần, không còn nhiều huê lợi để sống sung túc chớ đừng nói đến việc trùng tu nhà cổ lại. Rồi sau đó, qua các cuộc Cải cách điền địa, Người cày có ruộng thời Việt nam Cộng hòa, cuối cùng người chủ ruộng lớn chỉ còn trông cậy vào số tiền truất hữu được trả nhỏ giọt dần dần trong tám năm thôi. Thế mà, cái tên chủ điền, địa chủ vẫn còn như bị liền vào chữ ác ôn, thành phần đáng bị nguyền rủa kết tội nặng nề.

- Tiếc quá phải không chị, nhà xưa cũng là thành phần bất động sản thuộc về văn hóa dân tộc, lịch sử trong quá khứ dựng và giữ nước, chứng tích lịch trình sáng tạo tiến bộ văn minh quốc gia. Mỗi thời có dấu nét độc đáo và tiến trình đặc thù riêng trên mọi lãnh vực, những các mốc, ấn chỉ của quá khứ định hình hay vượt thời gian cần được lưu lại cho thế hệ tương lai. Chứng tích đó có tốt hay xấu, đúng hay sai, hãy để cho lớp kế thừa tìm hiểu và phê phán vô tư hơn. Vả lại, cái kiệt tác của nền kiến trúc riêng ở miền Nam không hoàn toàn thủ cựu lạc hậu quê mùa mà là do sự tổng hợp khôn khéo nhuần nhuyễn của kỹ mỹ thuật của bao nền văn minh mới cũ Âu Á trong và ngoài nước.

- Thôi em à, chúng ta nói sang chuyện khác vui tốt hơn. Hơn thế nữa, chắc chị em mình đi quanh quẩn đây thôi, đừng đi xa quá, nguy hiểm vì chị ngán gặp rắn hổ lắm vì « rắn rồng ra đồng thành rắn hổ ngựa »  em cũng biết mà.

- Hôm qua nhà em cũng một phen hết hồn hết vía vì con rắn rồng đi lạc vào vòng chân bồ lúa trong nhà cũng có thể tìm mồi săn chuột. May mà có anh hai em thấy được nên sau một hồi theo dõi rượt đuổi, ‘ông dài ‘ mới chịu phóng đi. Em vậy mà sợ ‘ổng’ lắm chị ơi.

- Thật ra rắn chỉ nguy hiểm khi mình chạm tới nó thôi chứ không tự nhiên nhiên mà tấn công mình. Ở quê, nhà nào có vườn rộng ít săn sóc như nhà chị bây giờ chẳng hạn, thỉnh thoảng chị cũng như đứng tim thình lình phát hiện rắn lục quận mình thò đầu chung quanh các song then cửa sổ. Rắn lục xanh tiệp với màu lá cây, có thể phóng phi nhanh từ ngọn cây nầy sang cây khác nên nguời dân ví von bảo rắn bay, lại không thể dùng gậy đập chết được mà chỉ dùng roi quất ngã mà thôi.

 Ngày trước, cậu chị còn có kể về chuyện nằm mơ của ông nội chúng mình đó, có lần người làm vườn phát hiện hang rắn có cả rắn mẹ rắn con dưới gốc bụi cây trâm bầu, định đập chết, nhưng ông không cho vì tối hôm trước ông nằm chiêm bao thấy một người đàn bà đến van xin ông tha chết cho mẹ và đàn con nhỏ của mình. Các cụ còn tin vào chuyện ‘rắn báo oán’ lắm. À, mà hè nầy gia đình em có về dự đám giỗ bên ngoại không ?

- Thông thưòng chúng em chỉ về Tết thôi, từ ngày lớn lên đi học xa, mẹ cũng già bận rộn luôn nên xin chế bớt những lễ không thật bắt buộc. Mà em nói riêng với chị nha, em cũng ngán dự các bửa tiệc, giỗ các nhà giàu xưa lắm, trong hoàn cảnh nào « giấy rách vẫn giữ lấy lề ».Tôn ti trật tự vai vế xưng hô không sai sót, khuôn phép tư cách lễ độ vẫn bảo trì. Thật ra phong tục tập quán giữ được thì tốt nhưng đối với thành phần trẻ, nhất là dân ảnh hưởng Tây học, càng ngày càng cảm thấy không thoải mái, khó tiếp nhận, ít thân mật, khoa trương vớt vát bề ngoài nên tìm cách lảng tránh rút dù luôn.

- Cũng đúng phần nào thôi, mỗi thời mỗi khác, sự thay đổi nhỏ lớn nào cũng khó, cần có thời gian. Nhưng nghĩ kỹ lại, chỉ đáng thương nhất vẫn là thành phần phụ nữ chúng ta trong thời kỳ giao thời hoán chuyển ấy.

Nghe giọng nói thình lình trầm xuống như nghẹn ngào cam chịu, nhìn qua đôi mắt xa xăm như hồi tưởng sống lại kỷ niệm xưa, bất chợt Trân cảm thông gần gũi mà không biết nói gì với chị lúc bấy giờ.

Chị lại phá tan cái phút hoài niệm ấy bằng một câu hỏi hóc búa mà mãi cho đến bây giờ chị đã mất đi, Trân vẫn còn nhớ như in : « Em nghĩ thế nào về cuộc hồi hôn của chị ? »

-Trời đất, chị để cho em nhớ lại một lúc nha.Thật ra lúc đó em đi học ở Saigon không được trực tiếp chứng kiến buổi lễ hôm ấy. Sau một thời gian, nhân hè theo mẹ về giỗ bên ngoại cũng có bà con gần với anh Thu, em ngạc nhiên thấy nhiều bà cứ nhờ mẹ gởi lời thăm chị. Về nhà mẹ em mới kể ngắn gọn là chị hồi hôn mà không nói nguyên nhân nào hết.

Theo mẹ em, buổi lễ rất trang trọng và vô cùng cảm động, bất ngờ. Chị tự đứng ra tổ chức, mời bên đàng trai mà hôm ấy chỉ có một mình bác Hội đồng đến dự, bác gái mất lâu rồi thì phải, và bà con lớn tuổi bên ngoại nội của chị. Anh chị em của chị cũng có mặt như người chứng mà thôi.

- Vậy bây giờ em thấy việc ấy như thế nào ? Chị có quẩn trí không suy xét kỹ càng thiệt hơn phải không em ? Bây giờ già rồi chị có thấy luyến tiếc ân hận trách hờn ai không ? À mà chị hỏi em liền tù tì như vậy làm sao em trả lời cho kịp ?

- Không sao đâu chị, dù nhỏ tuổi hơn chị nhiều nhưng em cũng cố hiểu chút nào câu chuyện tình không có đoạn kết ấy. Theo em, trên đời nầy ai mà không muốn mình hạnh phúc, ngay cả các bậc tu hành cũng thế thôi. Ai cũng bình đẳng trong tìm hạnh phúc nhưng phương cách cứu cánh khác nhau. Không có gì trên đời tự nhiên mà có, tất cả đều có nguyên nhân và hậu quả, có làm mới có, có nhận mới có cho, sắc sắc không không.

Em không tin chị hời hợt trong việc giải quyết vấn đề. Chỉ có người trong cuộc mới biết động cơ nào đưa đẩy đến kết thúc đoạn tuyệt một cuộc tình lý tưởng theo quan niệm xưa như vậy. Thời trước, một khi cô gái đã đính hôn thì được xem như là con dâu thực sự trong gia đình rồi nghỉa là có bổn phận như là một con dâu trong mọi lễ quan hôn tang tế bên gia đình chồng tương lai. Suốt trên mười năm, chị không sai sót bao giờ, bên anh quí chị lắm. Thế mà lại có quyết định như trên…

Trân ngưng ngang lúng túng vì thấy chị Nghi òa khóc không ngăn được, chị khóc như chưa bao giờ được khóc như vậy, Trân cũng khóc theo, hai chị em cùng khóc.

- Cám ơn em đã hiểu gần như đúng tim đen của chị ! Chị Nghi thì thầm trong nước mắt. Em có tin  trên đời nầy có tình yêu tuyệt đối không ?

- Chắc không đâu chị, ngay các cuộc tự tử vì tình, em cũng có chút nghi ngại nữa là. Con người vốn ích kỷ, càng văn minh chừng nào cường độ sống vì mình cho mình lại càng tăng gấp bội.

- Chị cũng nghĩ như vậy nên chị hồi hôn đó em, chị Nghi bình tĩnh lại buông thỏng.

Trân hết hồn há miệng chẳng hiểu mình đã nói ‘bá láp’ gì làm phật ý chạm tự ái chị không, ‘Trứng mà khôn hơn rận’. Trân rút cỗ lại lí nhí nước mắt đoanh tròng:

- Em có nói gì không phải chị bỏ qua, đừng giận em nha.

- Đúng như chị nghĩ, em còn trẻ và chỉ có thế hệ sau mới hy vọng có thể thông cảm chị thôi. Thời chị tất nhiên cái khuôn son tam tòng tứ đức là nòng cốt trong việc giáo dục con gái. Tâm tình của người phụ nữ mọi lứa tuổi không ai để ý tới để bảo vệ, bào chữa trong hệ thống phụ hệ, chuyện đương nhiên thường tình mà. Đã phải sinh ra trong thời kỳ nam trọng nữ khinh như vậy, trách ai đươc đâu. Người vợ « Tam niên vô tử bất thành thê » từ ngày cưới đến ba năm không con chẳng hạn sẽ được trả lại về cha mẹ mình. Điển hình là cuộc tình chung thủy của nhạc sĩ Cao văn Lầu vì đã quá thương người vợ sau tám năm chung sống chưa con bị buộc gởi trả về bên vợ chịu bao tiếng thị phi ác nghiệt, nên đã sáng tác bài Dạ cổ hoài lang năm 1919 mở đầu lối ca Vọng cổ trên sân khấu Cải lương ở miền Nam đầu thế kỷ 20.

- Nhưng cho đến bây giờ, câu hỏi mắc nghẹn của em vẫn là động lực hay áp lực nào đưa chị đến quyết định đó vậy ?Trong vòng gia đình quen thuộc, ai cũng biết dù không phải là cuộc hôn nhân do tình yêu nhưng không phải là ép hôn hay đo ni đóng giầy, hai bên suôi gia thân thiết nhau, anh chị vẫn có tin tức nhau. Rồi khi anh trở về nước, anh chị nhận diện lại nhau sau bao nhiêu năm xa cách, lễ cưới cũng đã dự trù rồi dù bác Ba trai đã qua đời. Chị đã chờ đợi anh bao nhiêu năm, anh cũng không thất hứa, vậy thì tại sao ? Khó hiểu quá !

- Do chị mà thôi, có lẽ không ai hiểu được cảm nghĩ của chị lúc bấy giờ sao mà rối như tơ vò, thay đổi tùy hoàn cảnh biến cố xảy ra, cô đơn, đầy mặc cảm tự ti, bơ vơ. Áp lực mọi phía từ nội tâm xã hội và ngay cả tôn giáo nữa bao vây đánh động làm chị mất dần hướng đi tiêu hao nghị lực mòn mõi buông trôi. Gia đình ai cũng mừng cho chị nên không để ý đến mặc cảm của chị để kịp thời khuyên lơn bảo vệ chị với sự tuột dốc bất ngờ về tâm lý tinh thần..

- Em vẫn chưa hiểu hết nguyên nhân nào đưa chị vào tình trạng đó như vậy? Bằng chứng rõ nhất là chị đã chuẩn bị ngày vu qui rất chu đáo, thêu quần áo, nắp bàn, drap gìường, áo gối, tập nấu nướng làm bánh ta Tây, trang hoàng nhà cửa, má em khen chị luôn và dạy em thấy gương của chị mà học. Hơn thế nữa ai cũng thấy chị tế nhị, đảm đang, chịu khó, không than van bao giờ nên khi biết tin hồi hôn em tin rằng vực thẳm đau khổ trên đời không đáy có thể có thật rồi.

Chị không phải như Pénélope trong thần thoại Hy lạp chung thủy chờ chồng 20 năm ròng rã, ngày dệt đêm tháo tấm vải phải dệt xong trong ba năm mà không bao giờ kết thúc, để thoái thoát lời cầu hôn của 108 người xin cưới. Chị cũng đã chờ anh một thời gian dài trên mười mấy năm chứ không phải ít. Ulysse đã trở về và anh cũng không quên lời hứa cũ, sao chị lại đoạn tuyệt mà không nói rõ lý do nào. Má em kể lại, thương nhất Bác Hội đồng, hôm ấy trước tình trạng nan giải bất khả kháng nầy, đứng trước bàn thờ người bạn già và suôi gia thân tình quá cố, chỉ biết đốt nhang khấn vái trong nước mắt tuôn rơi: “Con làm cha chịu, Anh ơi ! “.

- Em trách chị là đúng trăm phần trăm rồi, chị biết có lỗi khó dung tha với bao người thương chị nhưng em ơi, quyết định tối hậu như vậy là tự chôn vùi lý sống của chính mình rồi.Thôi bây giờ chuyện đã thuộc về dĩ vãng ít ai còn nhớ nữa, chị cũng muốn giải bày tâm sự định chết mang đi nầy một lần cho em nghe, em thông cảm hay không chị cũng đành thôi.

Trân cảm động thật sự nắm lấy bàn tay của chị : Thương chị vô cùng chị Nghi ơi !

- Bây giờ chị cố nói ngắn gọn thôi nhớ gì nói nấy, không đi vào chi tiết, chị cũng muốn tự khẳng định với mình là dù thời gian qua mình đã có quyết định đúng sáng suốt. Còn lời dị nghị khen chê của người đời rồi cũng bay đi thôi. Làm thế nào mà mình vẫn là mình không phải hổ thẹn với lương tâm chứ không gì khác nữa.

Đối với xã hội, hoàn cảnh của chị ngày ấy khối các cô gái ước mơ, một người chồng du học chung thủy thành tài, đẹp trai, sang cả, đứng đắn đàng hoàng, gia đình giàu có lâu đời vọng tộc. Còn nói chi cha mẹ nào có con gái đến tuổi cập kê, ai lại không mong cho con cái được may mắn ấy.

Lần đầu tiên gặp lại, chị nhận thấy anh Thu hội tụ tất cả những điều kiện vật chất tinh thần đạo đức. Tướng tá không vạm vỡ, không đạo mạo, ở anh toát ra một sức mạnh nội tâm, thẳng thắn qua khuôn trán cao đôi mắt sáng, nụ cười tươi, giọng nói dịu dàng mà rõ ràng, cử chỉ thật khoan thai từ tốn, dễ gây cảm tình thiện cảm với mọi người.

- Chị càng nói em càng thấy chị nói đúng về thầy Thu lắm, chúng em gái như trai đều quí Thầy, ở Trung học hay trên Cao đẳng Đại học, dạy có phương pháp, nghiêm túc, đừng giỡn mặt thầy được đâu, nhất là ăn mặc rất chic mà không lập dị, cách phát âm tiếng ngoại thật tuyệt vời. Lạ thật, chị hiểu anh Thu như thế mà sao...

- Chị hành động quái gở như vậy chứ gì?. Em để cho chị tiếp nha, rồi mọi việc xảy ra trôi chảy, chị như sống trong trời hạnh phúc dù theo tập tục anh chị không có được tự do gặp nhau riêng tư.

Trong lúc ấy, bên đàng trai coi ngày đám cưới, anh Thu tìm mua nhà để ở đi làm cưới vợ.

Tin đám cưới của anh Thu làm cho giới giàu có quyền quí ở Sai gon và quê nhà cũng xôn xao lên, anh theo Tây học nên không để ý đến nhiều hủ tục Việt mà mối mai là một. Chẳng những anh được bạn bè quen biết mời dự tiệc như lễ sinh nhật con gái của họ, đám giỗ,...bà con thân thuộc của anh cũng dẫn anh thắm viếng xả giao các ông bà lớn, tai to mặt lớn, quyền thế thời bấy giờ.

Tất nhiên tin tức sốt dẻo thất thiệt tin vịt đi chăng nữa trong giới trí thức thượng lưu quí phái lan tỏa dễ dàng. Người ta ở đời lại thích những tin giật gân, bán tin bán nghi hơn vì làm sao mà phân biệt đúng sai, ai nói thật, nói dối, máy phát hiện nói dối vẫn chưa dò được nỗi huống hồ con người. Các anh chị của chị cũng không tránh bắt đầu lo sợ nghi nan. Càng thương chị, họ càng tìm cách thu thập các tin tức liên quan đến sự giao thiệp, giải trí, nghề nghiệp của anh.

Em cũng biết mà, anh lại sống ờ nước ngoài lâu năm mới về, tinh thần phóng khoáng dân chủ ít ràng buộc vào cổ tục là điều tất nhiên. Với địa vị của anh thường tiếp xúc với thành phần quyền quí, việc xã giao theo quan niệm Âu Mỹ có gì là lạ đời đâu, bắt tay, hôn nhau trên má, ôm nhau. Thế mà ngay trong giới ăn trên ngồi trước đó, tin bé xé ra to, phao tin anh đang lưỡng lự phân vân liệu không biết cô vợ tương lai của mình kham nỗi thích ứng với địa vị cao của chồng, phù hợp với nếp sống thượng lưu văn minh thời bấy giờ. Thâm chí còn có cô cháu bà con xa cùng quê với anh nổi tiếng đẹp nhất làng đã cùng với vài người bạn quen chị xin đến thăm và đề nghị tình nguyện hướng dẫn chị săn sóc sắc đẹp, dạy khiêu vũ như các cô tân thời bấy giờ. Người khác còn đến nhà anh chị chị hỏi đon hỏi ren tình hình hầu tìm mối mới.

- Trời ơi, thật hết biết nói rồi, em không thể tưởng tượng được đến nước nầy đâu.

- Ngay cả anh chị chị cũng bảo phải có lửa mới có khói, anh ấy đã hành xử như thế nào mới có tin tức mình như vậy, không thể hoàn toàn thất thiệt hết, mình tin gì mà cũng phải ngờ nữa.

Chị đã cô đơn bấy giờ lại bơ vơ hơn. Người thông cảm chị nhất bấy giờ em biết là ai không? Bác Hội đồng, ba anh Thu đó. Có dịp là bác đến thăm, hỏi trực tiếp ý kiến của chị, bác còn an ủi chị luôn là bây giờ chị không những là con dâu tương lai mà bác xem chị như là con gái của mình như thay cậu chị vậy. Bác cũng muốn đám cưới càng sớm càng tốt vì các em anh Thu đều có gia thất hết rồi, bác chỉ còn muốn thực hiện trọn vẹn lời hứa năm xưa. Sành tâm lý người đời, bác khuyên chị đừng nghe tin đồn thường chỉ làm bực mình thêm thôi. Có lẽ bác cũng muốn trắc nghiệm tâm lý tình cảm của chị trong giai đoạn kết thúc bao nhiêu năm chờ đợi để bước sang cuộc sống lứa đôi, càng có thể bác âm thầm lo ngại một biến chuyển không may bất ngờ nào xảy ra khi nhận thấy nét tươi tắn chị càng ngày càng mất đi, ít nói biếng cười và nhất là vắng mặt trong các buổi giỗ trọng bên chồng. Cái khó của bác là dù sao bác cũng chỉ là đàn ông, bác không thể thân thiện hơn để cho chị trút bầu tâm sự dễ dàng.

Có người còn táo bạo đến trơ trẻn tự nhận là bà con anh Thu, vì bảo nghe tin hàng lang chị từ hôn nên đến an ủi còn khen chị quyết định khôn ngoan dù ngoài ý muốn, lý do anh ấy trong tương lai gần khó có thể nào sống với người vợ “gái già” của thời thủ cựu không còn hợp thời với nếp sống văn minh mới của anh. Rồi sau nầy chính những người đó lại đứng ra làm mối cho các cô gái khác con nhà giàu bà con hoặc bạn bè của họ.

- Có phải vì thế mà chị ngã chúi nhủi vào cái cạm bẫy đời khốc liệt đó không?

- Không hẳn như vậy, sau bao nhiêu năm chờ đợi, chi có quan niệm riêng về hôn nhân và tình yêu. Ở đây chị chỉ bàn đến tình yêu tuyệt đối giữa nam nữ, vậy tình yêu lý tưởng nầy thường được người đời ca tụng có thật sự hay không hoặc chỉ có trên sách vở mà thôi. Cũng như mọi thứ tình cảm khác đều bị chịu ảnh hưởng của xã hội, giáo dục, nếp sống, nghề nghiệp, tình cảm nào cũng trừu tượng vô hình tự ai nấy biết, không đo không lưòng được, thể hiện qua giác quan và biến thành hành động.

Sống trong xã hội phong kiến lâu đời vừa được hớp cầm chừng vài luồng sinh khí tự do, giới phụ nữ ta chưa vùng lên mạnh được đâu. Tam tòng tứ đức vẫn là tiêu chuẩn đạo đức phải theo do cha ông đã vạch sẵn rồi, cứ thế mà thi hành, có kêu ca than van phản đối cũng chẳng hề hấn ai đâu. Ngược lại, thời đại mới nới rộng vòng quạt tự do cho giới mày râu hơn. Lòng chung thủy vẫn còn là độc quyền của phái yếu, các ông có quyền quên lời hứa mà không có luật lệ đời đạo nào lên án tuyên phạt đâu, chuyện hên xui số mạng vậy thôi.

Em cũng thấy trong tỉnh mình bao cuộc chờ đợi vò võ cũng trở thành vô ích vô công vô ơn rồi đó, có bao nhiêu sinh viên du học đã làm lễ hỏi ở quê nhà thành tài trở về đâu, nếu có thì sau đám cưới một thời gian cũng tan vỡ. Chứng kiến hoặc nghe kể lại bao câu chuyện đau thương tuyệt vọng của những bà cô thế hệ trước hoặc đồng thời của chị, lúc ban đầu chị vẫn hy vọng và tin mình may mắn hơn.

Ngay cả khi anh Thu về, chị đã càng khẳng định rằng mình quả thật có phúc nhất là khi gặp ánh mắt vui mừng của Bác trai và.. .

- Còn anh Thu thì thế nào, có phải tại anh ấy không, em chỉ nóng biết tại sao chị thay đổi ý vậy thôi, Trân bộp chộp ngắt lời.

- “Không phải tại anh” mà cũng không phải tại ai cả, ngoài chị ra như người đời lên án. Trong vấn đề tình cảm, em có thấy ai giúp đỡ ai được đâu nhất là nạn nhân chỉ là một cô gái mất tuổi thanh xuân, gia đình sa sút không còn như xưa. Chị cũng đã lượng được trước cái giá quá đắt của hậu quả nầy cho chính cuộc đời chị nữa đó em. Chị không muốn trở thành gánh nặng cho ai cả nhất là anh ấy, một người con hiếu, có tâm có tình, một người đàn ông đúng nghĩa, trọng nghĩa biết ơn. Thực hành được lời hứa cũ cũng là hành động dũng cảm vô cùng, độ lượng khoan dung phải dẹp qua một bên bao hoài bảo mộng ước của mình, tính ích kỷ hẹp hòi.

Thôi thì, anh đã phải hy sinh nhiều thứ để trở lại quê hương, chị cũng nên tỏ ra xứng đáng cái tình cao thượng ấy. Anh cần một người bạn đời có học ngang tầm với anh thông cảm dễ nhau hơn để giúp anh trong sự nghiệp, một người vợ trẻ hy vọng sinh được nhiều con để tiếp nối dòng tộc, một gia đình bên vợ quí rể. Chị không còn có đủ điều kiện trên đâu. Dứt khoát ngay bây giờ là tốt cho cả hai sau nầy.

Trên đời nầy tất cả đều vô thường phải không em, không có gì không đổi thay tồn tại mãi nhất là tình cảm trừu tuợng không màu sắc hình hài không bắt được ngửi được bằng giác quan, lại do con người mà có, thì ngọn lữa tình yêu dù là lý tưởng tuyệt đối đi chăng nữa cũng có ngày lụn tàn, buồn hơn nữa là đang cháy bị dập tắt thình lình. Nhập tâm như thế nên chị không hỏi ý kiến ai cả tự quyết định hồi hôn không kèn không trống.

Cũng vi thế nên khi hay tin anh cưới vợ, lúc bấy giờ khoảng mười mấy năm sau đó, tính ra như gần bằng thời gian chị đợi chờ anh, chị bật khóc trân kính cảm ơn sâu sắc anh hơn nhưng hoàn toàn không một chút trách móc hối tiếc việc đã qua. Bao nhiêu năm chị mong ngày vui hạnh phúc ấy như để cất bớt đi gánh lỗi đã làm tổn thương gia đình thương mình thật sự. Anh quả có một tâm hồn cao thượng khó kiếm trên trần thế nầy. Bác trai cũng đã qua đời, Bác thương hiểu tha thứ chị từ lâu rồi ngay lúc còn tại thế, chị tin như vậy. Và bây giờ, chị em mình mới còn có dịp được ngồi nghêu ngao tâm sự lần cuối với nhau đây.

 Bốn mí mắt trầm ngâm nhắm lại, những giọt nước mắt nóng hổi khép kín luôn mối tình đẹp buồn không có hậu đối với cái nhìn hờ hững của người đời nhưng lại là một cách chứng minh hùng hồn trên đời cũng có tình yêu âm thầm đích thực thật sự cao cả quí hiếm đáng được đề cao như cố thi sĩ Hồ DZếnh đã viết về phụ nữ Việt ta trong bài thơ “Cảm xúc”:

               Cô gái Việt nam ơi !

               Ngọn gió thời gian đổi hướng rồi.

               Thế hệ huy hoàng không đủ xóa,

               Nghìn năm vằng vặc ánh trăng soi.

               --------------------------------------------

               Cô gái Việt nam ơi !

               Nếu chữ hy sinh có ở đời,

            Tôi muốn nạm vàng muôn khổ cực,

             Cho lòng cô gái Việt nam tươi?

                                  Cô Trần Thành Mỹ