NỢ QUỐC GIA

Trong cuộc đời ai cũng mang nợ ít nhất một lần, dù ít hay nhiều.

Nợ thì có nhiều loại lắm nào là nợ cá nhân nợ tập đoàn và nợ quốc gia (National Debt). Nợ quốc gia tức là việc đi vay của chính phủ nhằm tài trợ cho các khoản thâm hụt ngân sách nên nói cách khác, nợ chính phủ là thâm hụt ngân sách luỹ kế đến một thời điểm nào đó. Để dễ hình dung quy mô của nợ chính phủ, người ta thường đo xem khoản nợ này bằng bao nhiêu phần trăm so với Tổng sản phẩm quốc nội (GDP).

Giữa tháng 2 năm 2014 trong phòng Hội nghị của đảng Dân Chủ (Republican Convention) có treo trên tường cái đồng hồ US National Debt với con số to tướng $16,883, 165,675,978.97 (17 ngàn tỷ US dollars) để nhắc nhỡ hội viên.

Liền sau đó có người đề nghị bên Canada nên làm những đồng hồ tương tự treo nơi công chúng hay qua lại. Nhật báo The Montreal Gazette đăng lại ý kiến hay này ngày 24 tháng 2 năm 2014.  Nợ của các quốc gia trên thế giới khoảng 52 tỉ US theo tạp chí The Economist. Nói cho cùng chính phủ nào cũng đều mang nợ trừ phi quốc gia ấy không phát hành trái phiếu. Tất cả các quốc gia đều mang nợ và điều lo âu nhất cho các chính phủ và người dân là số nợ càng ngày càng tăng chứ không hề giảm. Như vậy nợ quốc gia vay mượn từ đâu và ai là chủ nợ ấy. Nợ quốc gia có liên hệ ảnh hưởng gì đối với người dân như chúng ta? Mỗi khi Đảng Dân chủ hay Cộng Hòa hay bất cứ Đảng nào đang nắm chính quyền trình bày ngân sách mới đều chủ yếu muốn làm giảm số nợ quốc gia để thu hút thêm số phiếu cử tri cho kỳ bầu cử tới. Các nước càng phát triển thì nhu cầu càng cao thì nợ quốc gia cũng cao vun vút. Nhưng trên thực tế các nợ đều chồng thất, không hề thuyên giảm. Người ta hay biết đến cái đồng hồ Nợ Quốc Gia ở Mahattan Time Square NY trên đường số 6. Xin bấm vào đây để xem Nợ Quốc Gia USA:  

http://www.usdebtclock.org/  và cả quốc tế: http://www.economist.com/content/global_debt_clock.

Đồng hồ này tăng rất nhanh. Mục đích chính của các đồng hồ nợ quốc gia là để cảnh cáo nhắc nhở  người dân và chính phủ rằng ta đang xài tiền quá mức thu nhập. Thông thường nguồn thu nhập của chính phủ chính là từ thuế thu nhập, thuế hàng hóa và lợi tức thương mại. Nguồn chi tiêu thì nhiều lắm không sao kể cho xuể như nào là giáo dục, công chức, y tế, quốc phòng và quân đội, xây dựng cầu cống, v.v… Người ta không sai khi cho đây là một thảm họa. Lần đầu tiên khi thấy đồng hồ này bạn sẽ lo sợ hay lo lắng rồi đây tương lai quốc gia sẽ đi về đâu. Bạn sẽ la lên “ chết chữa Oh My God, sao mà quốc gia mang nợ chồng chất ngập đầu thế nhỉ”. Nhưng nếu bạn xem tới xem lui những 20 lần thì bạn sẽ không còn thấy sự khác biệt nữa và yên tâm mà về nhà suy nghĩ trong đời sống hằng ngày của bạn số nợ khổng lồ ấy có ảnh hưởng đến chúng ta chăng. Thứ nhì bạn sẽ nhận ra rằng con số ấy chẳng quan hệ gì về kinh tế cá nhân của bạn cả, tâm lý bạn cho sẽ bạn biết đây là vấn đề liên quan đến chính trị nhiều hơn…Vì nợ ai thì người ấy lo mắc mớ gì mà lo cái nợ của nhà nước chi cho mệt. Thông thường nợ cá nhân được trả khá nhanh ngoại trừ nợ nhà (mortgage). Nợ từ thẻ Tín dụng (credit/debit card) và nợ xe phải được thanh toán nhanh, ngay nợ nhà trong vòng 20 đến 30 năm nhưng nợ quốc gia thì ta sẽ không biết được ngày nào sẽ thanh toán xong (no time horizon). Người dân Canada không quá lo lắng về đồng hồ nợ quốc gia vì chắc chắn xứ sở Canada sẽ không bị vở nợ như Hi Lạp hay Ái Nhỉ Lan (Ireland).

Trong khi đó quốc gia bạn phía Nam của Canada thì nợ quốc gia đang là một đề tài nóng sốt. Nếu bạn hỏi một người bình thường vậy chứ ai là chủ của nợ quốc gia, họ sẽ trả lời ngay là China. Đây là câu trả lời thiếu chính chắn. Số nợ 17 ngàn tỷ được chia ra như sau:

-     IH - Intragovernmental Holdings : 5 ngàn tỷ. Đây là nợ tài sản và cổ phần bên trong chính phủ.

-        DHP – Debt Held by the Public: 12 ngàn tỷ tính tới ngày 24 tháng 10 năm 2013. Nợ từ nguồn bên ngoài.

Một phần ba số nợ quốc gia thuộc về IH tức là khoản nợ mà Hoa Kỳ vay từ các cơ quan Liên bang như Cơ quan Quản Lý Quỹ Hưu Trí (SSTF – Social Security Trust Fund), Quỹ Hưu Trí Quân Đội, Bộ Y Tế, Tập Đoàn Ký gởi Liên bang (Federal Deposit Insurance Corporation), v.v…. Cơ quan SSTF này trích một phần thuế Hưu Trí trong lương hàng tháng của bạn, mọi công dân và tất cả lợi tức thu nhập thương mại. Họ quản lý số tiền thu thập từ thuế hưu trí của tất cả công dân. Số thu cao hơn số chi, đa số trả cho người hưu trí. Số thặng dư họ mua trái phiếu phát hành bởi các Cơ quan chính phủ khác để sinh lợi như Treasury bills/bond de tresor. Đến thời hạn chính phủ phải trả vốn lẫn lời. Các cơ quan khác mua nhiều trái phiếu như :

-        An Ninh Xã Hội (Social Security Trust Fund and Federal Disability Insurance Trust Fund) khoảng 3 ngàn tỷ,

-        Quản Lý Nhân Sự (Office of Personal Management) gồm những cơ quan quản lý quỹ Hưu Trí, Bảo Hiểm Sức Khỏe, v.v...khoảng 800 triệu,

-        Quỹ Hưu Quân Đội (Military Services Retiree Health Care Fund) mua 189 tỷ US trái phiếu,

-      Bộ Y Tế và Nhân Sinh (Dept of Health and Human Services) gồm các cơ quan bảo hiểm nhà thương và thuốc men… khoảng 260 tỷ,

-        Và nhiều Bộ khác trong chính quyền như Department of Treasury, Dept of Labour and Unemployment, Tập Đoàn Ký gởi Liên bang (Federal Deposit Insurance Corporation), Dept of Energy… gồm 400 tỷ.

Hai phần ba số nợ quốc gia là DHP gồm 12 ngàn tỷ chính phủ mượn từ nguồn bên ngoài. Phân nửa số nợ này mượn khoảng 5 ngàn tỷ từ các quốc gia Trung quốc, Nhật và Nam Hàn…Một phần năm nợ DHP mượn vay từ các Tiểu bang và Cơ quan Dự Trữ Liên bang (Federal Reserve – 2 ngàn tỷ US).  Cơ quan này không thuộc bộ máy chính phủ liên bang như các cơ quan trong nhóm chủ nợ IH ở trên. 15% trong khoản nợ DHP do tư nhân nắm trong các quỹ đầu tư mutual funds, quỹ hưu trí cá nhân, trái phiếu tiết kiệm mà có thể các bạn đang mua để kiếm lời. Nếu bạn có để tiền trong quỹ 401K/RRSP trong hãng bạn làm việc thì họ đã dùng tiền quỹ để mua trái phiếu của chính phủ. Tức hãng đầu tư hộ cho bạn. Phần nợ còn lại DHP do các ngân hàng, công ty bảo hiểm, tập đoàn tài chính, các doanh nghiệp và đầu tư làm chủ. Cần biết thêm các trái phiếu phát hành dưới dạng bonds, notes, bills và securities thì vay từ các tiểu bang hay tỉnh (county).  

Ảnh hưởng quan trọng nhất trong đời sống cá nhân chúng ta: nếu chính phủ Hoa Kỳ khai phá sản một ngày nào đó tức họ không có khả năng hoàn trả nợ quốc gia thì người về hưu sẽ không còn nhận tiền hưu trí nữa, kể cả nhân công không có sức lao động (disability) , đa số công chức chưa chắc được trả lương và công phố phiếu mà dân đầu tư (treasury bonds) đang giữ sẽ không được hoặc được trả một phần nào với giới hạn theo luật định sẳn. Mỗi người trong chúng ta (những ai đóng vào quỹ 401K  bên Hoa Kỳ hay RRSP bên Canada) hay đầu tư vào các mutual funds sẽ nghĩ gì về số nợ 17 ngàn tỷ của chính phủ Hoa Kỳ hay 584 tỷ của chính phủ Canada.

Trong những năm gần đây, hầu hết các nhà kinh tế đều cho rằng trong tương lai dài hạn một khoản nợ chính phủ lớn (tỷ lệ của nó so với GDP cao) làm cho tiềm năng  tăng trưởng của sản lượng chậm lại vì những lý do sau:

-    Nếu một quốc gia có nợ nước ngoài lớn thì quốc gia đó buộc phải tăng cường xuất khẩu để trả nợ nước ngoài và do đó khả năng tiêu dùng giảm sút.

-     Một khoản nợ công cộng lớn gây ra hiệu ứng thế chỗ cho vốn tư nhân: thay vì sở hữu cổ phiếu, trái phiếu công ty, dân chúng sở hữu nợ chính phủ (trái phiếu chính phủ). Điều này làm cho cung về vốn cạn kiệt vì tiết kiệm của dân cư đã chuyển thành nợ chính phủ dẫn đến lãi suất tăng và các doanh nghiệp hạn chế đầu tư.

-     Nợ trong nước tuy được coi là ít tác động hơn vì trên góc độ nền kinh tế là một tổng thể thì chính chủ chỉ nợ công dân của chính nước mình, tuy vậy nếu nợ trong nước lớn thì chính phủ buộc phải tăng thuế để trả lãi nợ vay. Thuế làm méo mó nền kinh tế, gây ra tổn thất vô ích về phúc lợi xã hội.

Ngoài ra, còn có một số quan điểm cho rằng việc chính phủ sử dụng công cụ nợ để điều tiết kinh tế vĩ mô sẽ không có hiệu suất cao vì có hiện tượng crowding out (đầu tư cho chi tiêu của chính phủ tăng lên).

Chính phủ muốn tăng chi tiêu công cộng để kích thích nhu cầu thì phát hành trái phiếu chính phủ/công phố phiếu. Mà phát hành thêm trái phiếu chính phủ thì giá trái phiếu chính phủ giảm, thể hiện qua việc chính phủ phải nâng lãi suất trái phiếu thì mới huy động được người mua. Lãi suất trái phiếu tăng thì lãi suất chung của nền kinh tế cũng tăng. Điều này tác động tiêu cực đến động cơ đầu tư của khu vực tư nhân, khiến họ giảm đầu tư. Nó còn tác động tích cực đến động cơ tiết kiệm của người tiêu dùng, dẫn tới giảm tiêu dùng dẫn đến kinh đình trệ vì hàng đóng băng. Nó còn làm cho lãi suất trong nước tăng tương đối so với lãi suất nước ngoài, dẫn tới luồng tiền từ nước ngoài đổ vào trong nước khiến cho tỷ giá hối đoái tăng làm giảm xuất khẩu ròng. Tóm lại, phát hành trái phiếu tuy có làm tăng tổng nhu cầu, song mức tăng không lớn vì có những tác động phụ làm giảm tổng cầu. Việc chính phủ tăng cường phát hành trái phiếu làm cho giá cả của các trái phiếu đó giảm xuống thế hiện ở việc chi phí vốn vay tăng lên tức chính phủ cần tăng lãi suất huy động. Việc tăng lãi suất này xét trong ngắn hạn không gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế vì chính phủ có thể tăng thuế để bù đắp. Nhưng nếu xét một cách dài hạn thì đây là một cách tiềm tàng nhiều rủi ro bởi lẽ khi lãi suất tăng quá cao sẽ khiến chính phủ gặp nhiều khó khăn trong việc trả nợ và phải dùng đến phương pháp cuối cùng là in tiền và việc này sẽ gây ra hiện tượng lạm phát vì vậy người ta nói rằng phát hành trái phiếu là phương thức vay nợ tiềm ẩn nguy cơ lạm phát…

Nếu coi việc nắm giữ trái phiếu chính phủ là một hình thức nắm giữ tài sản thì khi chính phủ tăng phát hành trái phiếu sẽ đồng thời phải tăng lãi suất, người nắm giữ tài sản thấy mình trở nên giàu có hơn và tiêu dùng nhiều hơn. Tổng nhu cầu nhận được tác động tích cực từ việc tăng chi tiêu chính phủ (nhờ phát hành công phố phiếu) và tăng tiêu dùng nói trên. Tuy nhiên, tăng tiêu dùng dẫn tới tăng lượng cầu tiền. Điều này gây ra áp lực lạm phát, vì thế tác động tiêu cực tới tốc độ tăng trưởng thực (bằng tốc độ tăng trưởng danh nghĩa trừ tỷ lệ lạm phát).

Nghiệm cho cùng thì khi đến bước đường cùng liệu các chính phủ sẽ dám khai phá sản để quịt tiền người dân hay không!.  Vấn đề ở đây là các chính phủ sẽ cố gắng tìm cách cắt giảm chi phí tiêu xài, làm giảm nợ quốc gia hầu mong dân chúng được sống trong no ấm thì vấn đề rủi ro kinh tế sẽ thấp hơn. Sau khi thấu hiểu vấn đề của Nợ Quốc Gia, phần còn lại người viết xin bạn tự rút ra kết luận riêng cho chính bạn…

Nguyễn Hồng Phúc

Trích lục 20 quốc có số nợ quốc gia trên GDP cao nhất:

Nguồn:  http://www.economicshelp.org/blog/774/economics/list-of-national-debt-by-country/

	Country	Debt % GDP	Year		Read More
1	Japan	229.8	2011	IMF	Japan
2	Greece	163.3	2011	IMF
3	Jamaica	139.0	2011	IMF
4	Lebanon	136.2	2011	IMF
5	Eritrea	133.8	2011	IMF
6	Italy	120.1	2011	IMF	Italy
7	Barbados	117.3	2011	IMF
8	Portugal	106.8	2011	IMF	Portugal
9	Ireland	105.0	2011	IMF	Ireland
10	United States	102.9	2011	IMF	US
11	Singapore	100.8	2011	IMF
12	Iceland	99.2	2011	IMF
13	Belgium	98.5	2011	IMF
14	Mauritania	92.4	2011	IMF
15	Côte d’Ivoire	90.5	2011	IMF
16	Iraq	86.9	2011	IMF
17	Grenada	86.6	2011	IMF
18	France	86.3	2011	IMF	France
19	Canada	85.0	2011	IMF	Canada
20	United Kingdom	82.5	2011	IMF	UK