ĐÁNH CÁ BẰNG BOM Ở PHILIPPINE VÀ INDONESIA

Đánh cá bằng bom là một hình thức đánh cá bằng cách sử dụng chất nổ hay lựu đạn thủ công nghệ để tiêu diệt các đàn cá cho dễ dàng. Trên thực tế cách hành nghề bất hợp pháp này có thể sinh ra việc phá hoại cực kỳ mạnh mẽ hệ sinh thái môi trường biển vì các vụ nổ thường phá hủy môi trường sống cơ bản dưới lòng đại dương như các rạn san hô dùng làm tổ uyên ương cho cá. Với tính chất phá hủy của chất nổ nếu xảy ra thường xuyên cũng rất nguy hiểm vì khó có thể tránh khỏi tai nạn hay thương tích cho chính ngư dân.

Mặc dù, việc đánh cá bằng thuốc nổ được xem như phi pháp hiện nay nhưng trên thực tế vẫn còn rất phổ biến trong khu vực Đông Nam Á, cũng như ở vùng biển Aegean và ven biển châu Phi (Tanzania).

Tại Philippines, các tài liệu nói về nơi thực hành cũng đã được ghi nhận, việc đánh cá bằng thuốc nổ đã được biết đến trước khi Thế Chiến thứ nhất. Những hoạt động này được đề cập trong cuốn sách viết bởi tác giả Ernst Junger. Năm 1999 báo cáo thế giới ước tính rằng có khoảng 70.000 ngư dân (gần 12% tổng số ngư dân của Philippines) tham gia thực hành lối đánh cá bất hợp pháp này. Các vụ nổ dưới nước gây nên sóng ngầm làm bong bóng bơi của cá bị vỡ. Vì bóng bơi của cá bị vỡ nên một số nhỏ cá nổi lên mặt nước, nhưng đa số chìm xuống đáy biển. Các vụ nổ bừa bãi giết chết số lượng rất lớn cá và các sinh vật biển khác trong vùng lân cận và có thể gây thiệt hại hoặc phá hủy môi trường sinh thái, bao gồm cả thiệt hại lớn cho các rạn san hô.

Ban đầu, các vụ nổ bom đánh cá được sử dụng trong kỹ nghệ thương mại nhưng trong những năm gần đây xu hướng này đã bành trướng mạnh. Ngư dân tự làm bom cho riêng của họ bằng cách sử dụng phân bón nhân tạo trộn với dầu lửa.

Các nhà nghiên cứu tin tưởng rằng các hoạt động đánh cá bằng cách hủy diệt như các vụ nổ bom là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với các hệ sinh thái rạn san hô. Sau những vụ nổ bom, rạn san hô bị thổi tung lên không khác gì một đống đá vỡ nát. Tác động lâu dài liên quan đến các vụ nổ là việc không thể phục hồi một cách tự nhiên các rạn san hô. Các rạn san hô ít có khả năng phục hồi từ sự xáo trộn liên tục bởi các vụ nổ hơn từ những xáo trộn nhỏ không làm thay đổi môi trường sinh vật. Các vụ nổ cá cũng phá hủy chất carbonate calcium của xương san hô làm gián đoạn liên tục sự tăng trưởng các rạn san hô.

Ở Indonesia, việc thực hành đánh cá bằng chất nổ là nguyên nhân chính gây suy thoái dần các rạn san hô. Kết quả là hiện tượng đổ nát của san hô xảy ra nhiều hơn dưới lòng đáy biển và môi trường sinh sống của cá bị giảm đi rất nhiều.

Các vụ đánh cá bằng chất nổ ở Indonesia đã xảy ra hơn 50 năm qua và tiếp tục làm biến đổi các rạn san hô độc nhất vô nhị thành một màu xám hoang vắng như trên cung trăng khi mà ngư dân vẫn tiếp tục sử dụng chất nổ hoặc chất cyanure để giết con mồi. Những thợ lặn chuyên môn khai thác và nhân viên bảo tồn Inđô không đủ khả năng để bảo vệ vùng biển ngoài khơi quần đảo Komodo. Họ cho rằng việc bảo vệ môi sinh bị giảm súc thấy rõ sau khi nhóm bảo tồn sinh thái của Mỹ rút lui ra khỏi vùng,  điều này càng giúp việc đánh cá bằng chất nổ tăng trưởng mạnh mẻ. Khu vực Coral Gardens là một trong những trung tâm dành cho chuyên gia bơi lặn ngoạn mục nhất của châu Á, nay trở thành nạn nhân mới nhất về các vụ nổ bom bắt cá, mặc dù nằm trong Công viên quốc gia Komodo, là một khu bảo tồn thiên nhiên với diện tích khoảng 500.000 acre và đây được xếp hạng như một di sản thiên nhiên của Liên Hợp Quốc Thế giới. Việc sử dụng bom được chế từ dầu hỏa và phân bón rất phổ biến trong khu vực. Trong khi trước đó Komodo tương đối được bảo vệ bởi một cam kết hợp tác với cơ quan Bảo tồn Quốc tế (Conservation International). Nhưng kể từ khi chính phủ Indonesia nhận lại trách nhiệm bảo vệ khu vực thì đã có sự tăng gia đột ngột các vụ nổ bom đánh cá.  

Trong một chuyến viếng thăm gần đây của cơ quan Crystal Boommie, họ đã tìm thấy 60% hệ sinh thái cá bị phá hủy và làm đảo ngược các bảng san hô sau các vụ đánh bom gần đây . Trong các chợ của thành phố Makassar, có từ 10 đến 40% cá bán trong chợ được đánh bắt bằng cách này. Các ngư dân địa phương nhận thấy kỹ thuật đánh cá này có vẻ dễ dàng và hiệu quả hơn so với các phương pháp truyền thống. Mục tiêu chính của quốc gia này là lo công việc thực hiện chặt chẽ chính sách và đường lối quản lý nghề săn cá để hạn chế việc giết hại cá cũng như việc phá hủy hệ sinh thái biển. Bốn mươi năm trước, vụ đánh cá bằng chất nổ đã được thực hành với nguồn cung chất nổ dồi dào sau khi thế chiến thứ 2. Ngày nay, ngư dân sử dụng bom tự chế được làm từ cái chai chứa đầy hỗn hợp nổ, trọng lượng cũng được thêm vào để làm cho chai chìm dưới nước nhanh hơn. Sau khi quả bom phát nổ, cá chết hoặc choáng váng bởi sóng động mạnh từ các vụ nổ.

Một nghiên cứu năm 1987 kết luận rằng các vụ đánh bắt cá bằng chất nổ rất phổ biến ở Philippine, họ ước tính rằng 25% tất cả cá đổ xuống các bến cá (tương đương với 250 000 tấn mỗi năm) xuất phát từ việc đánh cá bằng chất nổ. Một nghiên cứu khác được tiến hành vào năm 2002 báo cáo rằng đánh cá bằng các phương pháp hủy diệt đã gây ra sự suy thoái của khoảng 70% rạn san hô Philippines và lượng thủy sản cũng thuyên giảm về sản lượng hàng năm khoảng 177 500 tấn năm 1990. Vào năm 2012, giám đốc Cục Thủy  và Hải sản Philippines tuyên chiến “chống lại việc đánh cá bằng thuốc nổ và các hoạt động đánh cá bất hợp pháp khác”.

***************

Các quốc gia miền duyên hải cần phải có những hành động cụ thể hơn như đề cập ở trên hầu làm giảm thiểu việc hủy diệt cá, bảo vệ hệ sinh thái môi trường. Đây là những biện pháp nhằm ngăn chận việc đánh cá quá mức, cải thiện đời sống hệ sinh thái biển và xóa đói giảm nghèo bằng tất cả sự đóng góp của các thành phần xã hội nhằm giảm xác suất sử dụng những phương pháp này. Sự bành trướng các vấn đề trong tương lai phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện địa phương và rất khó để suy diễn một cách tổng quát. Vào thời điểm này với một ít thông tin thu thập được, vấn đề dường như được lan rộng hơn người ta nghĩ. Sau khi trình bày vấn đề chủ yếu ở châu Á và châu Phi, hiện nay hiện tượng này càng trở nên phổ biến rộng rãi ở Địa Trung Hải và châu Mỹ Latin. Hiện tượng đánh cá bằng bom sẽ không suy giảm nếu không có cơ chế giới hạn chặc chẻ quy định quyền đánh cá rõ ràng trong ngành thủy sản. Hơn nữa việc chấm dứt hoàn toàn những hoạt động phá hoại như vậy phải được cải thiện đáng kể tình trạng kinh tế các tầng lớp nghèo nhất của ngành ngư nghiệp và nông thôn.

Ngày nay, cũng có nhiều quốc gia ban ra luật cấm tuyệt đối các hoạt động đánh cá bằng chất nổ hủy diệt, nhưng họ lại không thực thi đúng mức. Trong những trường hợp như vậy, việc thi hành cần phải được hỗ trợ cũng như sự nâng cao ý thức dân địa phương về các tác động có hại và những nỗ lực giáo dục về các phương pháp đánh cá thay thế. Các hoạt động đánh cá bằng chất nổ hủy diệt dẫn đến môi trường sống cá bị hư hỏng và lượng cá ít lại và khiến cho ngành thủy sản không bền vững. Các rạn san hô phải được bảo vệ với một hệ thống mới trong khu vực bảo tồn hải sản (Marine Protected Areas) và cách quản lý tốt đối với khu bảo tồn biển hiện có. Sau khi thành lập ra khu bảo tồn hải sản, nó sẽ cho phép các nhân viên thi hành việc tuần tra duyên hải về các hoạt động đánh cá bất hợp pháp và có thể tạo ra vùng hoàn toàn cấm đánh cá. Mục đích của các hoạt động đánh cá bằng sự hủy diệt là để bắt cá sống cho thị trường nuôi cá làm cảnh và nhà hàng. Các quốc gia cần hợp tác để điều chỉnh việc nhập khẩu và xuất khẩu cá để xác định và chỉ cho phép những người được đánh cá đàng hoàng một cách lâu dài. Cuối cùng có thể áp dụng và thực thi theo quy tắc của Liên Hiệp Quốc và Tổ chức Nông và Hải sản một cách có trách nhiệm. Điều này phải được ủng hộ bởi sự hợp tác giữa các chính phủ, các tổ chức phi chính phủ, và các ngành công nghiệp để hỗ trợ các hoạt động khai thác cá một cách bền vững lâu dài.

Nguyễn Hồng Phúc – sưu tầm & nghiên cứu

Tham khảo/References:

  http://www.eoearth.org/article/Coral_degradation_through_destructive_fishing_practices?topic=49513

2.   http://tracc-borneo.org/home/tracc-projects/blast-fishing/

3.   http://worldfish.catalog.cgiar.org/naga/na_2294.pdf

4.   Alcala, A.C. and E.D. Gomez. 1987. Dynamiting coral reefs for fish: a resource destructive fishing method, p.51-60. In B. Salvat (ed.)